Przedwiośnie, czyli żegnamy zimę i witamy wiosnę. Czym jest ta "polska" pora roku?

Jesteśmy przyzwyczajeni do klasycznych czterech pór roku: wiosny, lata, jesieni i zimy. Jednak dla naszego umiarkowanego klimatu, charakterystyczne są jeszcze dwie uzupełniające pory roku: przedwiośnie i przedzimie. Czym zatem jest przedwiośnie? Kiedy się zaczyna i kończy?

Rozpatrując kwestię pór roku, trzeba pamiętać, że w zasadzie nie ma jednej sztywnie ustalonej granicy między porami roku. Mamy pory roku: kalendarzowe, astronomiczne czy meteorologiczne. Czasem też początek pory roku nie ma konkretnej daty.

Najmniejsza różnica jest między kalendarzową i astronomiczną porą roku. W przypadku początku wiosny w 2023 roku to jeden dzień kalendarzowy, a w zasadzie nieco ponad... 1,5 godziny. Dlaczego? Ponieważ wiosna kalendarzowa rozpocznie się 21 marca. Astronomiczna dzień wcześniej - 20 marca, o godzinie 21:24 czasu uniwersalnego (UTC). W Polsce, gdzie będzie wówczas jeszcze czas zimowy UTC+1, wiosna astronomiczna rozpocznie się o 22:24. A więc na kalendarzową trzeba będzie zaczekać zaledwie 1 godzinę i 36 minut.

Z kolei meteorologiczna wiosna rozpoczęła się już 1 marca i potrwa do 31 maja. Przesunięcie względem wyżej wymienionych pór roku jest spowodowane koniecznością zachowania równych okresów statystycznych, dzięki którym meteorolodzy i klimatolodzy mogą prowadzić badania atmosfery i klimatu.

Jednak w przypadku termicznych i fenologicznych pór roku nie ma konkretnej daty początku i końca trwania.

Termiczne pory roku to podział, który zakłada zmianę na podstawie średniej temperatury powietrza (czyli jednorazowy wyskok temperatury nie świadczy o zmianie pory roku). To właśnie ten podział wprowadza wszystkim nam znane przedwiośnie i przedzimi.

Zima według termicznego podziału roku to okres gdy średnia temperatura powietrza jest poniżej 0 stopni Celsjusza. Gdy średnia temperatura powietrza waha sie w przedziale 0 - 5 st. C wówczas jest przedwiośnie. Wiosna przypada na zakres temperatury 5 - 15 stopni. Lato zaczyna się, gdy średnia temperatura będzie przekraczała 15 st. C. Kolejne pół roku to odwrotny przedział wartości temperatury: jesień 15 - 5 st. C i przedzimie 5 - 0 st. C.

Fenologiczne pory roku opiera się na fazach rozwoju roślin i obserwacji ich stadium rozwoju. Wykorzystuje się także kryterium zachowania zwierząt (pora godów, zapadanie w sen zimowy i in.)

Przedwiośnie według termicznych pór roku to okres, gdy średnie wartości temperatury mieszczą się w przedziale od 0 do 5 stopni Celsjusza. Co kryje się za tą "magiczną" cyfrą? Początek wegetacji. To właśnie wtedy, gdy średnia temperatura powietrza przekroczy 5 stopni Celsjusza, rośliny dostają wyraźny sygnał: "hej, możesz budzić się z zimowego snu i wypuszczać pąki". Zagrożeniem są jednak przymrozki, które mogą zaatakować odżywającą przyrodę.

Przedwiośnie to okres, w którym gleba może być jeszcze zamarznięta, jednak powoli roztapia się pokrywa lodowa i śnieżna. Pochodząca stąd woda wpływa do rzek, jezior powodując wezbrania i powodzie.

Gdy przychodzi przedwiośnie zaczyna kwitnąć leszczyna i podbiał. Zobaczymy również kwitnące: olszę czarną, śnieżyczkę przebiśnieg, szafran, zawilec gajowy, przylaszczkę pospolitą, wawrzynek wilczełyko czy knieć błotną. Pojawiają się także pierwsze pąki modrzewia.

Wśród zwierząt zauważymy większą aktywność wśród owadów: mrówek, biedronek czy motyli (np. latolistek cytrynek). Przylatują pierwsze skowronki, zięby, szpaki, pliszki, kopciuszki. Przylatują również żurawie i bociany.

Fenologiczny podział pór roku nie wyróżnia co prawda przedwiośnia, ale można utożsamiać go z pierwszą fazą - początkiem wiosny. Jak rozpoznać poszczególne fazy?

• Początek wiosny — początek topnienia śniegu; kwitnienie: leszczyna, wierzba iwa, przylaszczka.
• Wczesna wiosna — kwitnienie: mniszek lekarski, czeremcha zwyczajna; pojawienie się liści: kasztanowiec zwyczajny, brzoza brodawkowata.
• Pełnia wiosny — zazielenienie się lasu liściastego; kwitnienie: kasztanowiec zwyczajny, bez.