Na tropie inteligencji grzybów. Grzybnia potrafi planować i nie tylko

Grzyby od dawna fascynują badaczy swoimi niezwykłymi zdolnościami. Choć nie mają mózgu ani układu nerwowego, przejawiają zdolności do podejmowania decyzji i planowania.

Nowe badania japońskich naukowców z Uniwersytetu Tohoku oraz Nagaoka College potwierdzają, że grzybnia (łac. mycelium), czyli sieć podziemnych nici grzybów, wykazuje zdolność do rozpoznawania otoczenia oraz dostosowywania swoich działań w zależności od warunków środowiskowych. Wyniki tych badań rzucają nowe światło na to, jak te pozornie proste organizmy „myślą” i podejmują decyzje, co może mieć daleko idące konsekwencje dla naszej wiedzy o świadomości i inteligencji biologicznej.

Zanim grzyby wytworzą swoje nadziemne owocniki, takie jak znane nam kapelusze, rozwijają pod ziemią skomplikowane struktury nazywane mycelium. To gęsta sieć nitek, które mogą rozciągać się na wiele kilometrów, tworząc ogromne podziemne systemy zdolne do przetwarzania informacji z otoczenia. Mycelium może odbierać sygnały dotyczące dostępności pokarmu, wilgotności czy obecności innych organizmów, i na tej podstawie dostosowywać swoje wzorce wzrostu.

Japońscy naukowcy, chcąc zbadać, jak grzybnia reaguje na różne konfiguracje środowiskowe, przeprowadzili prosty eksperyment z użyciem grzyba znanego jako korownica aksamitna (Phanerochaete velutina). „Chcieliśmy zrozumieć, czy te organizmy mają zdolność rozpoznawania różnych przestrzennych układów swojego otoczenia i czy są w stanie podejmować decyzje, jak najlepiej wykorzystać dostępne zasoby” stwierdza Yu Fukasawa, współautor badania z Uniwersytetu Tohoku.

W badaniu użyto dwóch identycznych kwadratowych pudeł o szerokości 24 cm, w których umieszczono namoczone w roztworze z zarodnikami P. velutina kawałki drewna. Drewno rozmieszczono w dwóch układach: okręgu i krzyża, a grzybnia miała 116 dni na swobodne rozwijanie się w pudle. Początkowo nici grzyba rosły wokół kawałków drewna losowo, bez wyraźnych połączeń. Po miesiącu mycelium stworzyło gęstą, splątaną sieć między kawałkami drewna w obu układach. Jednak to, co wydarzyło się po 116 dniach, zaskoczyło badaczy.

W układzie okrągłym sieć grzybowa rozrosła się równomiernie na zewnątrz, ale nie penetrowała wnętrza kręgu, jakby zakładała, że tam nie znajdzie niczego ciekawego. Z kolei w układzie krzyżowym grzyb rozciągnął swoje zewnętrzne nici znacznie dalej, tworząc coś w rodzaju „posterunków” do eksploracji zewnętrznych regionów. Badacze zasugerowali, że w układzie okrągłym mycelium uznało, że dalsze rozrastanie się do wnętrza kręgu byłoby marnotrawstwem energii, podczas gdy w układzie krzyżowym zewnętrzne kawałki drewna pełniły rolę baz do dalszych „misji zwiadowczych”.

„To niesamowite, bo pokazuje, że grzyby mają pamięć, uczą się i podejmują decyzje” – podkreślił Fukasawa.

Odkrycia te sugerują, że mycelium, pomimo braku centralnego układu nerwowego, wykazuje formę „inteligencji” rozproszonej. Sieć grzybowa nie rośnie chaotycznie, ale zdaje się „planować” swoje ruchy, optymalizując je w zależności od warunków. Te wnioski nie tylko zmieniają naszą perspektywę na biologię grzybów, ale także mogą przyczynić się do zrozumienia bardziej ogólnych mechanizmów świadomości w naturze.

Wcześniejsze badania nad grzybami pokazały, że grzybnia może tworzyć trwałe połączenia między różnymi roślinami, co niektórzy naukowcy porównują do „internetowej sieci” roślinnej. Poprzez te połączenia rośliny mogą dzielić się zasobami, takimi jak woda i składniki odżywcze, a nawet ostrzegać się nawzajem przed zagrożeniami, takimi jak patogeny czy owady.

Zrozumienie, jak grzyby podejmują decyzje i komunikują się, może również otworzyć drogę do nowych technologii. Badacze sugerują, że sieci mycelialne mogą posłużyć jako model dla przyszłych komputerów opartych na biologii. Tego rodzaju systemy mogłyby wykorzystywać zasady działania sieci grzybowych do przetwarzania informacji w sposób bardziej efektywny niż tradycyjne komputery.

Choć jeszcze wiele pozostaje do odkrycia, badania takie jak to przeprowadzone w Japonii wskazują, że organizmy, które nie mają mózgu, mogą podejmować skomplikowane decyzje i uczyć się na podstawie swoich doświadczeń. To z kolei zmusza nas do zrewidowania naszej definicji inteligencji oraz świadomości i zrozumienia, że w naturze istnieje wiele form rozwiązywania problemów, które mogą przewyższać nasze tradycyjne postrzeganie świata.