Mrówczy farmerzy. Owady nauczyły się uprawiać grzyby
W lasach deszczowych Ameryki Południowej i środkowej można natknąć się na niezwykłe widowisko, Długie, liczące dziesiątki metrów kolumny mrówek, z determinacją niosących na swoich grzbietach małe kawałki liści. Owady najpierw tną liść na kawałeczki, które następnie przenoszone są do gniazda.
Liść nie trafia do mrówczej stołówki. Zamiast tego, trafia do znajdujących się w mrowisku komór wypełnionych grzybami. To właśnie te grzyby stanowią pożywienie mieszkańców mrowiska. Liście stanowią nawóz, na którym owady hodują swoje plony. To jedyny poza człowiekiem gatunek, który nauczył się uprawy roli.
Badacze znają co najmniej 50 gatunków mrówek-rolniczek zamieszkujących obie Ameryki. Najnowsze odkrycie wskazuje jednak, że ten niesamowity zwyczaj pojawił się niezależnie także u niemal zupełnie niespokrewnionych z amerykańskimi mrówek w Afryce. Złożona zależność między mrówkami a grzybami wyewoluowała więc co najmniej dwukrotnie.
Alain Dejean z Uniwersytetu Paula Sabatiera we Francji odkrył, że zamieszkujące kameruńskie lasy nadrzewne mrówki koktajlowe (Crematogaster clariventris) także hodują grzyby. Mrówki koktajlowe tworzą papierowe gniazda z przeżutego materiału roślinnego. Naukowcy wiedzieli już wcześniej, że grzyby rosnące w gniazdach wzmacniają ich strukturę, a inne, pokrewne gatunki mają w zwyczaju transportować do mrowisk kawałki liści.
Żywe mrowisko
Aby sprawdzić, czy obecność grzyba wynika ze szczęśliwego dla mrówek zbiegu okoliczności, czy też jest wynikiem celowego działania owadów. Uczeni zbudowali więc nadrzewną platformę, z której mogli z bliska obserwować życie mrowiska. Następnie przy pomocy maczety dziurawili gniazda i obserwowali przez kilka następnych dni, jak mrówki naprawiają uszkodzenia.
Za pomocą mikroskopów i analiz genetycznych naukowcy potwierdzili, że spoiwo wykonane przez mrówki zawierało fragmenty grzybni, co sugeruje, że mrówki hodują grzyby w ścianach gniazda, wykorzystując w tym celu zebrane w lesie liście.
Afrykańskie mrówki — hodowcy kierują się jednak inną motywacją, niż ich dalecy, amerykańscy krewniacy. Podczas gdy dla amerykańskich mrówek grzyby stanowią pożywienie, dla afrykańskich są istotnym elementem architektury. Wzmocnione grzybnią papierowe gniazda mają lepiej znosić tropikalne ulewy. Grzybnia zachowuje swoje strukturalne właściwości nawet po śmierci grzyba.
Badacze są przekonani, że to nie jedyny gatunek mrówek, który wykorzystuje żywe grzyby jako materiał budowlany. Mrówki miały miliony lat na wypracowanie bardzo pomysłowych sposobów na ułatwienie sobie życia.
