Grzyb, który wygląda jak kwiat. Nie przyda się w kuchni

Wygląd gwiazdosza frędzelkowanego (nazywanego też gwiazdą ziemną lub geastrem frędzelkowanym) wyraźnie zmienia się wraz z rozwojem grzyba.

Niedojrzałe, wzrastające owocniki znajdują się w połowie pod ziemią. Wtedy gwiazdosz frędzelkowany przypomina cebulkę lub jajo wystające spod runa leśnego. Z tego względu w opowieściach ludowych grzyb ten określano jako „jaja węża”. Kuliste, dopiero wzrastające owocniki są niewielkie i trudno je zauważyć na leśnym runie – mają od 3 do 5 cm średnicy.

Gdy grzyb dojrzewa, to „rozwija się” niczym kwiatowy pączek. Powierzchnia owocnika (egzoperydium) pęka zwykle na 7-10 równych części. Przypominają one ramiona gwiazdy, statek kosmiczny lub płatki kwiatu, wśród których znajduje się kulista główka – siedzące endoperydium. Jest ono w całości wypełnione glebą. Na jego szczycie znajduje się otwór, przez który uwalniają się zarodniki grzybowe. W ten sposób dochodzi do rozmnażania się grzyba-ufo. „Dorosłe” gwiazdosze frędzelkowane mają do 8 cm średnicy. Można je spotkać w lasach od sierpnia do października.

Powierzchnia owocników grzyba-ufo jest jasna, biaława. Natomiast ukryta wewnątrz główka wyraźnie odcina się od egzoperydium – ma ona ciemny, zwykle brunatno-szary kolor.

Ten nietypowy, niejadalny grzyb rośnie zarówno w lasach iglastych, liściastych, jak i w mieszanych oraz wśród kserotermicznych zarośli (na terenach silnie nasłonecznionych).

Gwiazdosz frędzelkowany preferuje siedliska suche, ciepłe i termofilne. Spotyka się go również na piaszczystych glebach wapiennych oraz na obszarach antropogenicznych. Te „kosmiczne” grzyby występują w Europie, Azji, w Ameryce Południowej i Północnej. Jednak w Polsce gwiazdosza frędzelkowanego spotyka się bardzo rzadko.

Do 3 października 2014 roku gwiazdosz frędzelkowany znajdował się pod ochroną. Natomiast obecnie jest na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R, co oznacza, że jest to gatunek rzadki, zagrożony wyginięciem oraz występujący na małych obszarach i w dużym rozproszeniu. Gwiazdosz frędzelkowany jest sklasyfikowany jako gatunek zagrożonym wyginięciem w Norwegii.

Skupiska gwiazdoszy frędzelkowanych to rzadkość, gdyż człowiek zbyt mocno zmienia ich środowisko naturalne. Tereny, na których mogłyby rosnąć te grzyby, są zasiedlane, zagospodarowywane i mocno modyfikowane przez ludzi.

Gwiazdosze frędzelkowane nie wyrosną również na glebie wzbogaconej w związki azotowe – taki skład podłoża to efekt stosowania nawozów do roślin uprawnych. Grzyby-ufo źle znoszą także zanieczyszczenia środowiska. Ich skupiska nie pojawią się też tam, gdzie zdarzają się kwaśne deszcze – ich przyczyną jest m.in. nadmierna emisja spalin węgla kamiennego i brunatnego.

W Polsce rośnie m.in. rzadki gwiazdosz potrójny (Geastrum triplex, Jungh.). Jego skupiska można spotkać w miejscach zacienionych i bogatych w resztki organiczne. Gdy jego egzoperydium (powierzchnia owocnika) pęka, to kuliste endoperydium jest otoczone nie „ramionami gwiazdy”, a grubym „kołnierzem”.

W Polsce można też spotkać gwiazdosze rudawe, najmniejsze, bure i kwiatuszkowate. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski wszystkie one mają status E. Oznacza to, że są to gatunki wymierające i krytycznie zagrożone, które mają małe szanse na przetrwanie.

Gwiazdosz frędzelkowany to daleki kuzyn popularnej pieczarki. Mimo że nie można go jeść, to wzbogaca on krajobraz leśnej flory. Jeżeli go zobaczysz, masz wiele szczęścia – skupiska tego wyjątkowo dziwnego grzyba są niezwykle rzadkie. Jednak nie zrywaj go ani nie niszcz, gdyż gwiazdosze frędzelkowane na nic ci się zdadzą. Z tego grzyba nie będziesz mieć żadnego pożytku kulinarnego. Jest wypełniony glebą i niejadalny – jego atutem dla ludzi może być tylko jego wygląd.