Czym są gatunki inwazyjne i dlaczego mogą być niebezpieczne?

Na liście gatunków inwazyjnych w Polsce znajdziemy obecnie zwierzęta i rośliny, które przez wieki nie występowały na terenie naszego kraju. Cześć z nich przywędrowała do nas samoistnie, podczas gdy inne zostały sprowadzone przez człowieka z odległych zakątków świata. Napływ obcych gatunków nie powinien nas jednak cieszyć, ponieważ ma on destrukcyjny wpływ ma rodzime ekosystemy. Wyjaśniamy, czym są gatunki inwazyjne i dlaczego mogą być dla nas niebezpieczne.

Szop pracz to jeden z gatunków inwazyjnych w Polsce 123RF/PICSEL

Planowane są konkretne działania, aby ograniczyć liczebność gatunków inwazyjnych w naszym kraju i tym samym przywrócić naturalny stan rodzimym ekosystemom.

23 września 2022 w Rządowym Centrum Legislacji (RCL) opublikowany został projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych, mogących stwarzać zagrożenie na terenach Unii Europejskiej i samego obszaru Polski.
W dokumencie, który stanowi wykonanie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 11 sierpnia 2021 r. o gatunkach obcych (Dz. U. poz. 1718), jasno określono, jakie działania zaradcze trzeba podjąć, aby zapobiegać dalszemu rozprzestrzenianiu się gatunków inwazyjnych w Polsce.
Dlaczego jednak konieczne jest, aby pozbyć się niektórych roślin i zwierząt z nadwiślańskich terenów? Aby pomóc to zrozumieć, trzeba wyjaśnić, czym są gatunki inwazyjne i jakie stwarzają zagrożenie.

Spis treści:

Czym są gatunki inwazyjne?
Gatunki inwazyjne. Jakie powodują problemy w ekosystemie?
Dlaczego gatunki inwazyjne mogą być niebezpieczne dla człowieka?
Gatunki inwazyjne w Polsce. Zwierzęta i rośliny, na które trzeba uważać

Czym są gatunki inwazyjne?

Gatunki inwazyjne (IGO) to obce gatunki (allochtoniczne) zwierząt, roślin, grzybów czy patogenów, które charakteryzują się dużą ekspansywnością.

Nie występują naturalnie w danym środowisku. Przywędrowały na dany teren samoistnie lub zostały sprowadzone i rozprzestrzeniły się w nim na tyle, że obecnie są jednym z głównych powodów zmniejszania się różnorodności biologicznej oraz wymierania rodzimych gatunków.

Gatunki inwazyjne. Jakie powodują problemy w ekosystemie?

Gatunki inwazyjne zaburzają równowagę w ekosystemie, ponieważ rywalizują o zasoby z organizmami, które go zamieszkują lub też eliminują je. Wszystko za sprawą konkurencji pokarmowej, drapieżnictwa czy roznoszenia patogenów. Tym samym, powodują szkody dla środowiska, gospodarki, a niekiedy również dla zdrowia człowieka.

Jeżeli dla obcego gatunku nowe środowisko jest podobne do rodzimego, to dana roślina czy zwierzę łatwo może w nim przetrwać i rozmnażać się. Jeśli zaś nie napotka przy tym wielu naturalnych wrogów czy innych ograniczeń, staje się inwazyjnym gatunkiem, który stopniowo zwiększa obszar występowania, podczas ekspansji wypierając inne organizmy.

Aby lepiej zobrazować, jak poważne jest to zagrożenie, trzeba wspomnieć, że od XVII wieku tego rodzaju organizmy doprowadziły do wyginięcia niemalże 40% gatunków zwierząt.

Niestety w miarę upływu czasu gatunki inwazyjne stają się coraz bardziej problematyczne z uwagi na globalny rozwój handlu, turystyki i transportu, które ułatwiają rozprzestrzenianie się gatunków obcych pomiędzy wszystkimi kontynentami.

Do przemieszczania się niewielkich gatunków inwazyjnych może dochodzić m.in. na morzu, gdy przedostają się one na zewnętrzne części kadłubów lub trafiają na pokład wraz z wodami balastowymi. Jest to jedna z dróg rozprzestrzeniania się organizmów na dużą skalę. Ludzie często doprowadzają również do ekspansji gatunków inwazyjnych poprzez nieodpowiedzialną hodowlę egzotycznych roślin i zwierząt.

Dlaczego gatunki inwazyjne mogą być niebezpieczne dla człowieka?

Ludziom niekiedy wydaje się, że sprowadzanie gatunków obcych do Europy to sposób, aby dobrze zarobić lub wprowadzić różnorodność do ekosystemu. Gatunki inwazyjne z uwagi na swoje właściwości stanowią jednak ogromne zagrożenie zarówno dla rodzimych gatunków roślin i zwierząt, jak i dla ludzkiego zdrowia.

Przykładem bardzo niebezpiecznego, inwazyjnego gatunku rośliny w Europie jest słynny Barszcz Sosnowskiego, który został sprowadzony do Polski z Kaukazu jako gatunek ozdobny. Niestety roślina szybko rozprzestrzeniła się na terenie kraju i dziś wiadomo już, że kontakt z jej sokami może doprowadzić do poważnych obrażeń.

Gatunki inwazyjne w Polsce. Zwierzęta i rośliny, na które trzeba uważać

Gatunków inwazyjnych w Polsce jest co najmniej tysiąc, jednak w projekcie rozporządzenia Rady Ministrów wyszczególnione zostały te, które na chwilę obecną są szczególnie niebezpieczne dla naszego rodzimego ekosystemu.