Unia Europejska nie zmusi nas do jedzenia owadów. I tak już je spożywamy

Historia owadów jako dodatku w naszej diecie, jest tak stara jak historia ludzkiego gatunku. Według Pauliny Zych i Doroty Szostak-Węgierek związanych z Zakładem Medycyny Zapobiegawczej i Higieny Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, hominidy (przodkowie współczesnych ludzi), żyjący 2,6 miliona lat temu, z pewnością spożywały owady, które były jednym ze źródeł białka w ich diecie. 

Profesor Loren Cordian z Colorado State University, specjalista w zakresie żywienia i fizjologii ćwiczeń oraz Katharine Milton z Uniwersytetu w Kalifornii wraz z Montague Demment z University of Wisconsin, twierdzą zgodnie, że co prawda wiedzę na temat jadłospisu naszych przodków opieramy na domysłach i interpretacji, ale najbliższy żyjący krewny gatunku ludzkiego, jakim jest szympans, w swojej diecie ma również owady. 1,6-procentowa różnica pomiędzy naszymi genomami, daje nam pewność, że wraz z rozpoczęciem plemiennego życia naszych praprzodków, owady były przez nich zjadane. 

W obecnym świecie ponad 2 miliardy ludzi, każdego dnia zjada owady. Warto również dodać, że międzynarodowa turystyka do krajów Azji i Afryki co roku oferuje podróżnym dania z insektów do okazjonalnego spróbowania. Jak do tej pory nie zanotowano licznych przypadków zgonów ludzi po zjedzeniu owadów w trakcie wycieczki. Ewentualne są przyczyną niewiedzy na temat uczulenia pokarmowego na tego rodzaju pożywienie. Warto jednak podkreślić, że u osób, u których pojawiają się różnego rodzaju stany alergiczne po zjedzeniu skorupiaków (krewetek, komarów lub krabów), nie powinny spożywać insektów.

Zwróćmy również uwagę, że w obecnych czasach, praktycznie w każdym sklepie z artykułami spożywczymi znajdujemy produkty z dodatkiem substancji produkowanych przez owady. Szelak, oznaczony kodem E904 i koszenila (E120) służą jako konserwanty ziaren kawy lub jako barwnik w przypadku tego drugiego związku chemicznego. 

Znajdziemy ją w jogurtach, słodyczach, napojach, a nawet w gotowych produktach mięsnych (np. w salami). Należy również dodać, że koszenila w zmasowanym przetwórstwie spożywczym wytwarzana jest również przez przemysł chemiczny i dodawana do żywności w postaci kwasu koszenilowego inaczej zwanego karminą.

Jak informuje doktor Remigiusz Gałęcki z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, "standardowy konsument w ciągu roku spożywa, świadomie lub nie, średnio około jednego kilograma różnych owadów", a "podstawowe produkty spożywcze, np. brokuły czy puszkowane pomidory, zawierają resztki owadów". 

Gałęcki dodaje również, że "standardowy konsument rocznie zjada około 100 gramów wciornastków (red. małe uskrzydlone owady osiągające zaledwie 1,2-2,5 milimetra długości). Owady można spotkać w mrożonych warzywach. W 100 gramach mrożonego produktu dopuszczalne jest do 50 mszyc. W ogólnodostępnych sokach znaleźć można muszki owocówki, szczególnie w soku pomarańczowym. Dopuszczalne jest 5 osobników na 226 g soku. Jeżeli ktoś lubi kukurydzę konserwową, powinien liczyć się z możliwością spożycia larwy omacnicy kukurydzianej lub stonki kukurydzianej. A grzyby? Ten typowy dla kuchni polskiej produkt również może być porażony larwami owadów". 

Jak widać, w zdecydowanym stopniu obawy przed wykorzystywaniem owadów w naszej diecie oparte są na niewiedzy, a towarzyszący temu strach wynika z utrwalonych uprzedzeń w przeszłości.

Dla wielu konsumentów, owady mogą wydawać się pozbawione smaku, mogą wydawać się nie apetyczne i o znikomej wartości odżywczej. Takie przekonania są mylne, a w szczególności te dotyczące składu dietetycznego. 

Mark Finke w artykule "Complete nutrient content of four species of commercially available feeder insects fed enhanced diets during growth" opublikowanym w 2015 r. na łamach czasopisma "Zoo Biology", dokonał porównania najważniejszych składników mineralnych i witamin zawartych w mięsie z piersi kurczaka, w rostbefie wołowym oraz tych zawartych w świerszczach i mącznikach. Oznaczeń chemicznych dokonywał w przeliczeniu na 100 gram produktu. 

Otrzymane wyniki przedstawiają się następująco (wybrane):

• Żelazo - kurczak 0,4 mg, wołowina 2,4 mg, świerszcze 1,8 mg, mączniki 2,1 mg;
• Magnez - kurczak 33 mg, wołowina 23 mg, świerszcze 19 mg, mączniki 62 mg;
• Wapń - kurczak 5 mg, wołowina 9 mg, świerszcze 37 mg, mączniki 15,6 mg;
• Witamina B1 - kurczak 0,1 mg, wołowina 0,1 mg, świerszcze 0,2 mg, mączniki 0,11 mg;
• Witamina B12 - kurczak 0,4 mcg, wołowina 1,4 mcg, świerszcze 19,3 mcg, mączniki 0,13 mcg.

Ponadto Finke w swojej pracy przedstawił wyniki dla: cynku, miedzi, witaminy B2 i witaminy B9. W każdym z tych przypadków zasobność w wybrane związki chemiczne lub pierwiastki u owadów nie ustępowała mięsu kurcząt i krów, a w wielu zestawieniach były zdecydowanie większe (np. witamina B9). Warto również zwrócić uwagę na zawartość białka oraz tłuszczu w masie owadów. 

Średnio zawartość białka w suchej masie insektów, w zależności od gatunku i formy rozwojowej, waha się na poziomie od 35 do 60 proc., a jego strawność to około 77-98 proc. w masie bez zewnętrznego szkieletu owadziego. Zawartość tłuszczu jest również zróżnicowana i zależy od zróżnicowanych czynników. W mączniku młynarku 47 proc. tłuszczu to jednonienasycone kwasy tłuszczowe, 29 proc. wielonienasycone, a 24 proc. stanowią nasycone kwasy tłuszczowej. Przedstawione wyniki są efektem wieloletnich badań takich naukowców takich jak: De Foliart, Turck, Castenmiller, De Henauw, Rumpolda oraz Schlütera.

Dyskusja na temat dodatku owadów w naszej diecie rozgorzała na nowo po 3 stycznia 2023 r. wraz z wprowadzeniem rozporządzenia wykonawczego Komisji Unii Europejskiej zezwalającego na wprowadzenie na rynek częściowo odtłuszczonego proszku z świerszcza domowego jako nowej żywności. 

Niestety medialne rozmowy prowadzone z udziałem polityków, w większości przypadków przybrały formę sporu i wyrażania oburzenia z wprowadzonego prawa. W rozmowach zabrakło merytorycznych podstaw tego zagadnienia i w dużej części oparte były one na zadawnionych przekonaniach o owadach. Sporadycznie padały słowa poparte potwierdzonymi informacjami naukowymi. 

Mocno akcentowano zwrot, że będziemy zmuszeni do konsumpcji tego rodzaju żywności, co jest nieprawdą. Przyjęcie rozporządzeń unijnych w tym zakresie pozostawia dowolność konsumencką i nakłada jednocześnie na producentów obowiązek informowania kupujących produkty spożywcze z dodatkiem materii owadziej o jej zawartości. 

Przyjęte decyzje informują, że każdy dodatek produktu pochodzenia owadziego w naszym jadłospisie jest określony ilościowo w 100 gramach kupowanej żywności. W przypadku świerszczy będzie to maksymalnie 5 g w przekąskach, chipsach i substytutach mięsa oraz 4 gramy w przekąskach na bazie mąki kukurydzianej. Ponadto należy poinformować, że Europejska Agencja do spraw Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) opracowała i zatwierdziła proces hodowlany owadów, które mają być wprowadzane na rynek spożywczy.

W dobie zmian klimatu i nadmiarowego jedzenia mięsa, otwarcie rynku na nową alternatywę w postaci komponentów owadzich w diecie ludzi, daje możliwość zmniejszania emitowania dwutlenku węgla pochodzącego z hodowli zwierząt przeznaczonych na mięso. Różnego rodzaju opory społeczne nie będą tłumione siłowo, a staną się dobrowolną i świadomą decyzją klientów. Krytykując pomysł owadów na naszych stołach, wcześniej należy zapoznać się z ich wartościami odżywczymi oraz w pełni kontrolowaną produkcją ich hodowli.