Warzywa
Warzywa to rośliny jadalne, które pochodzą z rożnych części świata. Wiele z nich powstało w wyniku krzyżowania różnych odmian. Dzięki temu można było uzyskać warzywa, które mają wyśmienity smak, piękny wygląd, a do tego są odporne na wiele chorób. Rośliny do rozwoju potrzebują światła, wody i gleby. Niektóre akceptują chłód i rosną, nawet gdy temperatura spadnie poniżej zera. Jednak większość warzyw wymaga ciepła (min. 10°C), aby wykiełkować i móc zacząć rosnąć. Wahania temperatury nie sprzyjają rozwojowi roślin.
Warzywa - najważniejsze informacje
Warzywa — morfologia i anatomia
Warzywa to bardzo obszerna kategoria roślin. Gatunki różnią się wyglądem, smakiem, składnikami odżywczymi, a nawet metodami uprawy. Dlatego podzielono je na grupy. Wyróżnia się warzywa:
- kapustne — zaliczane są do nich np. kapusty, kalarepy, jarmuże, brokuły czy kalafiory. Charakteryzują je duże liście umieszczone w rozecie;
- cebule — w tej grupie można wymienić por, czosnek i cebulę. Wyróżniają je specyficzne główki i kwiat w formie kuleczki;
- liściowe — tutaj można wymienić m.in. buraki, pietruszkę naciową, sałaty, szpinak. Spożywa się ich liście;
- korzeniowe — do tej grupy zaliczają się np. marchew, burak ćwikłowy, pietruszka czy seler. Surowcem jadalnym jest korzeń;
- psiankowate — ta grupa obejmuje np. pomidory, papryki czy ziemniaki. Wytwarzają duże jadalne owoce lub bulwy;
- dyniowate — to np. dynia, ogórek czy melon. Mają duże, mięsiste owoce;
- strączkowe — np. groch, bób, ciecierzyca czy soja. Tworzą strąki, w których znajdują się jadalne nasionka;
- wieloletnie — to np. szczaw, rabarbar czy chrzan. Rosną przez wiele lat;
- przyprawowe — są to rośliny, które wyróżnia wspaniały aromat.
Jakie warzywa są popularne w Polsce?
Najbardziej popularnym warzywami w Polsce są:
- pomidory — wymagają starannej uprawy. Należy je siać na rozsadę już na początku marca. Do gruntu mogą trafić dopiero pod koniec maja. Zaczynają owocować w lipcu, jednak owoce dojrzewają dopiero w sierpniu/na początku września. Wymagają obfitego nawożenia i podlewania;
- ziemniaki — są ciepłolubne. Bulwy sadzi się na początku kwietnia. Gdy zakwitną, można powoli rozpocząć zbiory. Jeśli wystąpią przymrozki, zielone części mogą ulec uszkodzeniu. W rezultacie zbiorów nie będzie. Wraz z upływem czasu trzeba je podsypywać. Dzięki temu wytworzą więcej owoców;
- ogórki — są żarłocznymi warzywami. Szybko kiełkują. Można je siać prosto do gruntu na początku maja, ale grządki trzeba osłonić agrowłókniną. Owoce wydają ok. 60 dni po wykiełkowaniu. Wymagają obfitego podlewania i nawożenia. Są podatne na choroby grzybowe;
- cebula — można ją siać z nasion lub sadzić z dymki. Nie wymaga dużo pielęgnacji. Dobrze się czuje w towarzystwie wielu innych warzyw.
Co szkodzi warzywom?
Warzywa są uprawiane na szeroką skalę na całym świecie. Pojawiają się coraz to nowe sposoby na uzyskanie jak największych plonów. Jednak rośliny są zagrożone przez:
- szkodniki - wiele warzyw jest atakowanych przez mszyce (zwłaszcza bób i koper), przędziorki, opuchlaki czy wełnowce. Owady wysysają sok z roślin, co sprawia, że ich rozwój jest zatrzymany. Ich działanie może się przyczynić także do deformacji owoców i utraty plonów;
- grzyby - wywołują choroby grzybowe, np. mączniaka prawdziwego. Porażone warzywa nie są w stanie dalej się rozwijać, tracą kwiaty i owoce. Należy je całkowicie usunąć, zanim choroba rozprzestrzeni się na pozostałe uprawy.
Zagrożeniem dla warzyw są także niedobór składników odżywczych, wody czy światła. Osłabione rośliny słabiej owocują i powoli dojrzewają. Ponadto są bardziej podatne na choroby grzybowe i wolniej się regenerują po ataku szkodników czy po krótkim niedoborze wody.
Jak uprawiać warzywa?
Aby warzywa zdrowo rosły i dały obfite plony, należy o nie starannie dbać. Rośliny wymagają:
- żyznej, wilgotnej gleby — w takich warunkach warzywa nie mają problemów z pobieraniem wody czy składników odżywczych. Dzięki temu mogą spokojnie się ukorzenić i wytworzyć dużą część nadziemną. Jest to istotne zwłaszcza w przypadku roślin psiankowatych, czy dyniowatych;
- dostępu do słońca — światło słoneczne jest niezbędne, aby rośliny mogły przeprowadzać fotosyntezę. Niedobór promieni może sprawiać, że warzywa będą miały "wyciągnięte" pędy. Ponadto ich owoce nie będą dojrzewać;
- powietrza — rośliny nie mogą rosnąć w gęstych skupiskach czy pod szczelnymi osłonami. W takich miejscach powietrze nie może swobodnie przepływać. W rezultacie powstają idealne warunki do rozwoju chorób grzybowych, które mogą zniszczyć warzywa;
- wody — regularne podlewanie jest szczególnie istotne w przypadku roślin owocujących. Niedobór doprowadzi do problemów z pobieraniem składników odżywczych z gleby. W rezultacie rośliny mogą uschnąć.
Czy warzywa mogą zastąpić mięso?
Wiele warzyw, np. rośliny strączkowe, zawiera dużo białka i błonnika. A zatem mogą one świetnie się sprawdzić jako alternatywa dla mięsa. Ponadto w ich składzie nie ma nasyconych kwasów tłuszczowych, które mogłyby się przyczyniać np. wzrostu ryzyka rozwoju miażdżycy.
Co zawierają ostre papryczki?
Ostre papryki zawierają kapsaicynę, która odpowiada za ich pikantny smak. Ten składnik pomaga rozszerzać naczynia krwionośne i rozgrzewać stawy oraz mięśnie.
Dlaczego warto jeść marchew?
Marchew zawiera dużą ilość beta-karotenu. Po spożyciu tej substancji może ona zostać przekształcona w witaminę A. W ten postaci wspomaga ochronę organizmu przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Beta-karoten odpowiada także za pomarańczowy kolor warzyw. Po spożyciu zbyt dużej ilości roślin kolor skóry może się zmienić na lekko pomarańczowy.
Jak przechowywać pomidory?
Pomidory uwielbiają ciepło. Dlatego należy je przechowywać w temperaturze pokojowej, najlepiej z dala od bananów i awokado. Warzywa trzymane w pomieszczeniu są słodsze i bardziej soczyste.
Co zawiera ogórek?
Ogórek w 96,5% składa się z wody. Dlatego podczas uprawy tej rośliny należy ją obficie podlewać. Inaczej staną się gorzkie i niesmaczne.
Dlaczego cukinia nie ma owoców?
Dyniowe, takie jak np. cukinia, wytwarzają damskie i męskie kwiaty. Z pierwszych wyrastają owoce. Drugie służą wyłącznie do zapylania. Dopóki roślina będzie wypuszczać tylko męskie kwiaty, nie będzie owoców.
![Rosną aż miło. Wiesz, co mamy na grządkach? [QUIZ]](https://i.iplsc.com/000IYUYEXME38UOV-C426.webp)
