Kukurydza
Kukurydza (Zea) to roślina jednoroczna z rodziny wiechlinowatych, pochodząca z Ameryki Środkowej i Południowej. Jest jednym z najważniejszych zbóż uprawianych na świecie, służącym zarówno jako pokarm dla ludzi, jak i pasza dla zwierząt. Kukurydza ma duże, podłużne kolby, złożone z licznych żółtych ziaren, które są bogate w skrobię. Jest wykorzystywana w produkcji mąki, oleju, syropu kukurydzianego i wielu innych produktów spożywczych oraz przemysłowych.
Kukurydza - najważniejsze informacje
Kukurydza ma niewielkie wymagania glebowe. Preferuje gleby próchnicze, przewiewne i wilgotne.
Czy kukurydza to zboże?
Kukurydzę zalicza się do zbóż właściwych - tzw. traw gruboziarnistych.
Kukurydza obejmuje gatunki o wzniesionym, pojedynczym źdźble osiągającym wysokość od 0,5 do nawet 6 m. Przeważnie łodyga rośliny jest wypełniona gąbczastym rdzeniem. Sfalowane liście mają szeroką blaszkę i krótki języczek. Układają się skrętolegle. Wyrastają pojedynczo z węzła. Mogą być od zewnętrznej strony lekko omszone.
Kukurydza zalicza się do kategorii roślin jednopiennych i wiatropylnych. Kwiatostany kwiatów męskich przyjmują postać wiechy złożonej, która osiąga długość od 10 do 40 cm. Są one osadzone na wierzchołkach źdźbeł. Kwiatostany żeńskie znajdują się na skróconych pędach bocznych.
Owocem kukurydzy jest ziarniak, którego kształt i barwa zależą od odmiany. Dojrzałe owoce przyjmują kolor ciemnofioletowy, pomarańczowy, brunatny, biały lub żółty.
Korzenie kukurydzy sięgają głęboko w głąb ziemi, nawet do 200 cm. Niektóre odmiany mogą wytwarzać związki zapachowe przyciągające nicienie zdolne do zabijania larw stonki kukurydzianej.
Jakie są popularne odmiany kukurydzy?
Kukurydza znajduje wiele zastosowań w przemyśle spożywczym i w rolnictwie. Do powszechnie występujących gatunków zaliczają się:
- kukurydza zwyczajna — to roślina o średnim wzroście, która cechuje się umiarkowanie długim okresem wegetacyjnym. Osiąga wysokość od 1 do 3 m. Jest uprawiana m.in. w Polsce, gdzie kwitnie od czerwca do października;
- kukurydza pastewna (tzw. koński ząb) — to roślina pastewna przeznaczona na paszę. Cechuje się szybkim wzrostem i długim okresem wegetacji;
- kukurydza cukrowa — to roślina wykorzystywana głównie w celach spożywczych, np. do produkcji kukurydzy konserwowej. Do najpopularniejszych odmian należą Złota Karłowa, Martek F1, Aztek F1 czy Golden Bantam;
- kukurydza pękająca — to roślina wyróżniająca się dużą zawartością białka i optymalnym stosunkiem bielma szklistego do bielma mączystego w ziarnach. Stanowi surowiec do produkcji popcornu.
Szkodniki kukurydzy
Wpływ na zmniejszenie ilości i pogorszenie jakości plonów mają m.in. choroby grzybowe. Przyczyniają się one do uszkodzenia roślin i ich zanieczyszczenia metabolitami wtórnymi grzybów. Zagrożenie stanowią również szkodniki — zachodnia stonka kukurydziana, ploniarka zbożówka czy omacnica prosowianka.
Ciekawostki o kukurydzy
- Kukurydzę uprawia się jako zboże od ok. 7 tysięcy lat. Jej udomowienie nastąpiło prawdopodobnie w 5 000 r. p.n.e.
- W Europie kukurydza pojawiła się pod koniec XV wieku. Uznaje się, że pierwsze uprawy powstały w Hiszpanii w rejonie Andaluzji. Do Polski kukurydza dotarła prawdopodobnie dopiero w XVIII wieku.
- Nazwę gatunku „kukurydza zwyczajna” w wielu językach zapisuje się bardzo podobnie. Po angielsku — „maize”, po niemiecku — „mais”, po francusku „maïs”, a po hiszpańsku — „maíz”.
- Kukurydza to roślina, która pod względem wysokości plonów, zajmuje pierwsze miejsce na świecie.
- Rocznie produkuje się ok. 850 mln t ziarna kukurydzy. Większość upraw znajduje się w Stanach Zjednoczonych, Chinach i Brazylii. Liderami eksportu kukurydzy są USA, Argentyna i Brazylia.
- Kukurydzę uprawia się nie tylko w celach spożywczych i paszowych. W niektórych krajach roślina ta jest wykorzystywana również do produkcji biogazu. Po rozdrobnieniu i zakiszeniu kukurydzy w beztlenowym środowisku zostaje ona rozłożona przez bakterie, na skutek czego powstaje metan.
- W Niemczech ok. 8000 biogazowni jest zasilanych kukurydzą pozyskaną z ok. 1 mln hektara.
- Powierzchnia uprawy kukurydzy w 2023 r. wynosiła nieco ponad 1,8 mln hektarów, co stanowi ok. 6% powierzchni Polski.
- W polskiej miejscowości Kurozwęki znajduje się największy w Polsce labirynt kukurydzy.
