Drzewa

Drzewa (Arbor)

 dzielimy na iglaste i liściaste - od tego zależy miejsce ich występowania. 

Drzewa iglaste rosną głównie na terenach górzystych i w chłodnych strefach klimatycznych. Zdarza się, że będą również w lasach tropikalnych, na pustyniach, w tajgach czy na obszarach, gdzie sezon wegetacyjny trwa cały rok. Do prawidłowego rozwoju drzewa iglaste potrzebują średnio wilgotnego podłoża. Susza może doprowadzić do ich obumierania.

Drzewa liściaste można spotkać przede wszystkim na terenach o ciepłym i umiarkowanym klimacie. Charakteryzuje je to, że zrzucają liście na zimę, więc w bardzo chłodnych warunkach mogłyby przemarznąć. 

Drzewa to wieloletnie rośliny, które łączy to, że mają jeden lub klika zdrewniałych pędów głównych. Nazywa się je pniem. Z niego wyrastają gałęzie, które tworzą koronę, jednak powstaje ona dopiero na ściśle określonej wysokości. 

Drzewa wytwarzają koronę, która składa się z licznych gałęzi zakończonych liśćmi. Starsze gałęzie oraz pień są zdrewniałe. Młode okazy są miękkie i jasnozielone. Zmieniają strukturę pod koniec okresu wegetacyjnego. 

Drzewa mogą mieć różnorodny pokrój: stożkowaty, kolumnowy, okrągławy i parasolowaty. Wpływa na to kształt pnia i korony oraz ułożenie gałęzi.

Cykl rozwojowy drzew w naturalnym środowisku zazwyczaj zaczyna się od kiełkowania nasiona. Gdy młoda sadzonka się ukorzeni, rozpoczyna się okres wzrostu.

Pierwsze lata rozwoju drzew nazywa się fazą młodocianą. Jest to okres, który decyduje o tym, czy roślina przetrwa. Po etapie młodocianym nadchodzi tempo szybkiego wzrostu. Ono jest uzależnione od ilości światła słonecznego, dostępności wody, a także od warunków atmosferycznych.

Za rozwój drzewa odpowiada miazga, czyli komórki, które ciągle się dzielą. Znajdują się pod korą drzewa. 

Drzewa dzieli się na iglaste i liściaste. W Polsce rosną oba rodzaje, jednak ich naturalne występowanie jest uzależnione od warunków środowiskowych. 

Wśród najbardziej popularnych okazów iglastych należy wymienić:

• sosnę pospolitą — jest zimozielona. Ma luźną koronę z konarami, które rosną w pozornych okółkach. Może osiągnąć wysokość nawet ponad 40 metrów. 

• świerk pospolity — to jedyny naturalnie występujący gatunek świerku w Polsce. Jest zimozielony. Tworzy smukłą, stożkowatą koronę. Dolne gałęzie wraz z wiekiem zwieszają się, górne pozostają poziomo. Świerk może osiągnąć wysokość nawet do 50 metrów.

Z kolei wśród najpopularniejszych drzew liściastych można wymienić:

• dąb szypułkowy — zrzuca liście na zimę. Dorasta do 38 m wysokości. Posadzony jako soliter tworzy dużą, nieregularną, nisko osadzoną koronę. Jednak rośliny w grupach wytwarzają jajowatą i wyżej osadzoną koronę. 

• buk zwyczajny — może osiągnąć do 30 metrów wysokości. Młode okazy mają smukłą koronę. U starszych staje się bardziej gęsta i szeroka, zwłaszcza jeśli drzewo rośnie samotnie. Wytwarza kwiaty męskie i żeńskie. Z nich wyrastają owoce w formie brązowych orzeszków. 

Drzewa odgrywają bardzo istotną rolę w środowisku. Dzięki grubym i mocnym korzeniom zapobiegają erozji gleby. Ponadto stanowią schronienie dla wielu zwierząt oraz potrafią absorbować dwutlenek węgla. Tym samym oczyszczają powietrze z jego nadmiaru. Dlatego o drzewa trzeba dbać. 

W polskich przepisach prawa znajduje się zakaz dobrowolnej wycinki drzew, niszczenia ich, a także uszkadzania w taki sposób, że nie mogłyby dalej się rozwijać. Za takie postępowanie grozi grzywna. Może zostać nałożona na właściciela nieruchomości lub osobę, która dokonała zniszczeń.

Wiele drzew w Polsce jest objętych ochroną. Są to m.in. cis pospolity, brzoza ojcowska, sosna limba, brzoza karłowata, wierzba lapońska czy jarząb szwedzki. To gatunki rodzime, które występują dziko. 

Ponadto pod ochroną mogą się znajdować wszystkie drzewa, które stanowią dla ptaków miejsce gniazdowania, obszar rozrodu, wychowu młodych, migracji, żerowania czy odpoczynku.

Aby drzewa rosły zdrowo i służyły przez długie lata, należy o nie odpowiednio dbać.

Koronę należy przycinać, jeśli się pojawią na niej obumarłe lub nadłamane gałęzie. Zabieg warto wykonać, jeśli ma powstać określony kształt. Według ustawy o ochronie przyrody nie można obcinać więcej niż 30% korony drzewa. 

Podczas uprawy drzew w ogrodzie należy regularnie nawozić glebę. Najlepiej używać do tego materii organicznej, np. kompostu lub przekompostowanego obornika. 

Spod drzew liściastych nie należy usuwać liści, które spadną jesienią. Zimą rozłożą się i staną się kolejną warstwą próchnicy. Dzięki temu gleba wokół roślin będzie pulchniejsza i miększa.

Wokół pni trzeba pozostawić gołą glebę, aby zapewnić korzeniom swobodny dostęp do wody, powietrza i składników mineralnych. Obsypywanie jej kamieniami czy układanie ścieżek wokół drzew może negatywnie wpłynąć na ich rozwój. 

Drzew nie trzeba podlewać, jeśli naturalnie wyrosły w wybranym miejscu. Okazy sadzone np. z donic należy nawadniać co kilka dni, dopóki się nie przyjmą. 

Jak dowiedzieć się, ile drzewa mają lat?

Podczas rozwoju miazgi drzewa powstają charakterystyczne pierścienie przyrostów rocznych. To właśnie one informują o wieku wybranej rośliny. Jeden pierścień odpowiada jednemu okresowi wegetacyjnemu.

Jakie jest najwyższe drzewo na świecie i w Polsce?

Na świecie najwyższym drzewem jest sekwoja wiecznie zielona, która 115,6 m wysokości. Rośnie w Parku Narodowym Redwood w Kalifornii w USA.

Natomiast w Polsce najwyższa jest daglezja zielona. Ma 58,2 m. Rośnie na terenie nadleśnictwa Ujsoły. 

Ile lat mają najstarsze drzewa na świecie i w Polsce?

Najstarszym drzewem na całym świecie jest świerk Old Tijkko w Fulufjället w prowincji Dalarna w Szwecji. Ma ok. 9550 lat. Rośnie na wysokości 910 m n.p.m. Drugim najstarszym drzewem na świecie jest sosna długowieczna Methuselah. Ma ok. 4500 lat i rośnie w Górach Białych w Kalifornii. 

Z kolei w Polsce najstarszy jest Cis Henrykowski. Można go spotkać przy ścianie szczytowej stodoły w gospodarstwie nr 293 w Henrykowie Lubańskim w województwie dolnośląskim. Ma ok. 1250 lat. Drzewo zostało uszkodzone przez żołnierzy w 1813 roku, przez pocisk artyleryjski w 1945 roku i przez huragan w 1989 roku. Jednak nadal wypuszcza młode liście.

Drugim najstarszym drzewem w Polsce jest Dąb Chrobry. Znajduje się w pobliżu rezerwatu przyrody Buczyna Szprotawska w Borach Dolnośląskich. W 2020 roku drzewo przestało wytwarzać liście i zostało uznane za martwe. Ma ok. 760 lat.