Polskie miasto zaskoczyło. Wymienili rekordowo dużo kopciuchów

Prezentowany ranking obejmuje okres od startu program "Czyste Powietrze" (2018 r.) do końca 2023 r.  Wzięto pod uwagę dwa kryteria - liczbę wniosków o wymianę starych urządzeń grzewczych oraz liczbę wniosków odniesioną do liczby budynków jednorodzinnych w danej gminie.

Śląski Rybnik jest zdecydowanym liderem w rankingu liczby wniosków w programie "Czyste Powietrze". Od 2018 do 2023 r. mieszkańcy miasta złożyli ich aż 6481. To o niemal 3 tys. więcej niż druga w rankingu Częstochowa.

Skąd tak ogromny sukces Rybnika w likwidowaniu kopciuchów? Jeszcze w 2021 r. informowaliśmy o przełomowym pozwie za smog, który złożył właśnie mieszkaniec tego miasta. Jeszcze kilka lat temu w ciągu roku w Rybniku potrafiło być ponad 100 dni smogowych. Dużo się jednak zmieniło - podkreśla Emil Nagalewski z Rybnickiego Alarmu Smogowego.

Jak to możliwe, że miasto w tak szybkim tempie zawalczyło o czyste powietrze? Aktywista wskazuje na kilka czynników: edukację, wolę władz miasta oraz zaangażowanie samych mieszkańców. - Zaczęło się o oddolnej presji na samorząd, ale później uzyskaliśmy od niego bardzo duże zrozumienie i zaczęliśmy grać do jednej bramki - mówi aktywista w rozmowie z Zieloną Interią.

Władze miasta zaczęły prowadzić wspólne akcje edukacyjne z Rybnickim Alarmem Smogowym, stawiając m.in. billboardy. - Kamieniem milowym była też uchwała antysmogowa dla województwa śląskiego - dodaje Emil Nagalewski.

- Udało się stworzyć miejsca, gdzie można było wypisywać wnioski i również się edukować. Stworzyliśmy na początku ofertę dotacji miejskiej, później uczestniczyliśmy bardzo aktywnie w programie "Czyste Powietrze", ale też w ewolucji tego programu - podkreśla Piotr Kuczera, prezydent Rybnika.

- Z miasta rzeczywiście zanieczyszczonego staliśmy się przykładem, w jaki sposób należy walczyć ze smogiem. Jestem dumny z naszych mieszkańców - mówi prezydent. - Determinacja samorządu była kluczowym czynnikiem tej poprawy - potwierdza Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego. - Widzieliśmy dużą aktywność w Rybniku, wyjście do mieszkańców z ofertą wsparcia finansowego. To przynosi efekty - dodaje ekspert.

Wymiana kopciuchów to niejedyny sposób Rybnika na walkę o czyste powietrze. Po mieście jeździ już 20 autobusów wodorowych NesoBus, a wkrótce ma kupić 14 kolejnych dzięki dofinansowaniu z Krajowego Planu Odbudowy. W Rybniku działa także ogólnodostępna stacja tankowania wodorem dla autobusów i samochodów osobowych.

Biorąc pod uwagę liczbę wniosków, na pierwszym miejscu spośród wszystkich gmin w Polsce znajduje się Rybnik, z liczbą 6481 złożonych wniosków. Pod względem liczby wniosków w przeliczeniu na liczbę budynków jednorodzinnych w gminie pozycję lidera zajmuje śląska gmina Radlin.

Wśród dwudziestu najaktywniejszych samorządów w "Czystym Powietrzu" najwięcej jest gmin z województwa śląskiego. W rankingu pokazującym liczbę wniosków o dotację w odniesieniu do liczby budynków jednorodzinnych w danej gminie, aż 16 gmin na 20 najaktywniejszych pochodzi z tego województwa.

Jak podkreśla Polski Alarm Smogowy, to przede wszystkim od aktywności samorządu lokalnego zależy stopień poprawy jakości powietrza. - Tam, gdzie samorząd działa prężnie i pomaga mieszkańcom przy wymianie starych źródeł ciepła, tam widać efekty w postaci czystszego powietrza - mówi Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego.

- W Rybniku i Radlinie prowadzono też wiele kampanii, których celem było zachęcanie mieszkańców do sięgania po dotacje. To właśnie dzięki tej postawie i tak dużemu zaangażowaniu ze strony samorządu gminy te znalazły się na szczycie rankingu - dodaje Guła.

Poprawa jakości powietrza w Rybniku jest spektakularna. W 2010 r. odnotowano 134 smogowych dni, w 2014 r. - 127, w 2018 r. - 108, w 2021 r. - 67, a w 2023 r. zaledwie 16 dni z przekroczeniami dopuszczalnego dobowego poziomu pyłu zawieszonego PM10.

Polski Alarm Smogowy postanowił sprawdzić, na ile do poprawy jakości powietrza przyczyniają się działania antysmogowe, a na ile jest to wynik czynników meteorologicznych. Taką analizę dla Rybnika przeprowadzili badacze z Europejskiego Centrum Czystego Powietrza (ECAC).

Jak wynika z analizy ECAC, które badało poprawę jakości powietrza w Rybniku w ostatnich latach, aż 71 proc. poprawy uzyskano dzięki działaniom antysmogowym takim jak wymiana starych, najbardziej zanieczyszczających powietrze urządzeń grzewczych, tzw. kopciuchów, w których spalany jest węgiel lub drewno.

- Zaledwie 29 proc. poprawy można przypisać czynnikom meteorologicznym, czyli efektowi "ciepłej zimy" - mówi Dominika Mucha, wiceprezeska ECAC.