Szpak
Szpaki (Sturninae) to ptak z rodziny szpakowatych, znany ze swojego połyskliwego upierzenia, inteligencji i zdolności do naśladowania dźwięków. Najbardziej znanym gatunkiem jest szpak zwyczajny (Sturnus vulgaris), który występuje w Europie, Azji i północnej Afryce, a został także wprowadzony do Ameryki Północnej, Australii i Nowej Zelandii.
Szpak - najważniejsze informacje
Szpaki występowały pierwotnie w całej Europie i Azji. Jednak introdukowano je także w innych rejonach świata. Dziś ptaki te można spotkać w Ameryce Północnej, Australii, Nowej Zelandii i Polinezji.
Na terenie Polski mieszka gatunek nominatywny szpaka (czyli opisany po raz pierwszy) – jest to szpak zwyczajny (łac. Sturnus vulgaris vulgaris). Jeszcze do niedawna był to wyłącznie polski ptak lęgowy. Dziś zdarza się, że – ze względu na coraz cieplejsze zimy – pozostaje na terenie kraju przez cały rok.
Szpaki były pierwotnie ptakami leśnymi żyjącymi w lasach na terenie całej Polski. Wyjątek stanowiły tylko obszary górskie i bory iglaste. Obecnie szpaki często widzi się tuż przy osiedlach ludzkich – w sadach, w ogrodach, a nawet w parkach i miejskich zadrzewieniach.
Gdzie żyją i co jedzą szpaki?
Szpaki to hałaśliwe ptaki żyjące w nawet kilkutysięcznych stadach. Razem szukają pożywienia i noclegowisk. Żywią się owadami, a także ślimakami i dżdżownicami. W ich diecie znajdują się jednak także nasiona i owoce (również te uprawiane przez rolników w sadach).
Ptaki te sprawnie szukają jedzenia zarówno na drzewach, jak i w ziemi. Mają twardy dziób, który umożliwia im tzw. cyrklowanie. Bez problemu wbija się on w glebę i pomaga zwierzęciu wyciągnąć z niej dżdżownicę czy innego bezkręgowca. Szpaki potrafią też zjadać owady podczas lotu.
W marcu ptaki te wracają do Polski oraz często przejmują stanowiska lęgowe słabszych i wrażliwszych gatunków (np. dudka i krętogłowa). Zajmują należące do nich dziuple lub szukają pustych. Jeśli ich nie znajdą, zadowalają się budkami lęgowymi, szczeliną między dachówkami czy dziurą w murze.
Samice budują gniazda z suchej trawy, gałązek, ze słomy i z piór. Następnie składają od 2 do 6 małych, jasnoniebieskich jaj. Ich wysiadywaniem zajmuje się zarówno samiec, jak i samica. Pisklęta wykluwają się po 2 tygodniach. Przez 3 tygodnie przebywają w gnieździe z rodzicami. Połowa młodych szpaków nie dożywa pierwszego roku życia.
Jak wygląda ptak szpak?
Szpaki to małe ptaki, których ciało ma długość do 22 cm. Rozpiętość ich skrzydeł wynosi do 38 cm. Ważą zaledwie kilkadziesiąt gramów.
Szpaki zwyczajne są czarne, ale ich pióra mają metaliczny, często zielony połysk. Natomiast w okresie jesiennym na ich upierzeniu pojawiają się białe plamki przypominające małe perełki. Ptaki te mają krótkie ogony, trójkątne skrzydła i ostro zakończony dziób, który pomaga im penetrować ziemię w poszukiwaniu pokarmu.
Szpaki mają – w stosunku do innych ptaków – wyjątkowo długie jelita. Dzięki temu znaczną część ich diety może stanowić pokarm roślinny.
Czy szpaki są pod ochroną?
Według Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody szpak jest gatunkiem najmniejszej troski. W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. W większych miastach niektórych krajów na 1 km2 przypada kilkadziesiąt par tych ptaków.
Rolnicy uznają szpaki za szkodniki i często odstraszają je od swoich pól i sadów wystrzałami. Ptaki te czyhają zwłaszcza na czereśnie i wiśnie. Aby zabezpieczyć drzewka przed żerowaniem szpaków, osłania się sady specjalną siatką. Bywa, że ptaki te zjadają także paszę przeznaczoną dla bydła hodowlanego.
Ciekawostki o szpakach
- Odchody szpaków zawierają groźne dla człowieka patogeny – wywołujące nieżyt jelita i żołądka.
- Szpaki roznoszą wirusa powodującego TGE – zakaźne wirusowe zapalenie żołądka i jelit u świń.
- W organizmach szpaków znajduje się wysoki poziom enzymu rozkładającego alkohol, dlatego nie są one „pijane”, gdy zjedzą zgniłe owoce. Zdarza się to innym ptakom.
- Stada szpaków nocują razem – ptaki ogrzewają się wzajemnie i wymieniają się informacjami o miejscach zasobnych w pożywienie.
- Bywa, że szpaki niszczą karoserie samochodów i elewacje budynków.
- Szpak zwyczajny znalazł się na liście 100 najgroźniejszych zwierząt inwazyjnych na świecie.
- Uczony szpak Mateusz to jeden z głównych bohaterów Akademii Pana Kleksa Jana Brzechwy.
- Podobno Mozart miał własnego szpaka, który potrafił odtworzyć melodię jego XVII koncertu fortepianowego.
