Jak ptaki znajdują drogę? Odwieczna zagadka wreszcie rozwiązana
Może to wiedza przekazywana z pokolenia na pokolenie, a może świetna pamięć pozwalająca ptakom zakodować trasę przelotu - naukowcy od wielu lat zastanawiają się, jakim cudem po przeleceniu tysięcy kilometrów te zwierzęta bezbłędnie trafiają z zimowisk do domu, do swoich gniazd. My potrzebujemy map, GPS, jesteśmy bez nich bezradni. Jak one to robią? I oto przychodzi rozwiązanie, którego dostarczyły szpaki.
Szpaki nie są ptakami migrującymi tak jak bociany, jaskółki, jerzyki, kukułki czy słowiki - daleko, aż do Afryki. Niektóre z nich nawet zostają na zimę, ale większość udaje się na zimowiska do południowej i zachodniej Europy, w wypadku osobników z Polski. Znikają najczęściej w październiku i już w marcu przylatują z powrotem. Bezbłędnie, po setkach i tysiącach kilometrów lotu trafiają w miejsca, w których mieszkają. Tak robią też inne ptaki - bez GPS odnajdują drogę. Muszą zatem mieć jakąś nawigację.
Zespół badaczy z Holenderskiego Instytutu Ekologii i Szwajcarskiego Instytutu Ornitologicznego rozwiązał zagadkę sposobu nawigowania ptaków w czasie migracji na przykładzie szpaków. To ptaki wędrujące niekiedy w sporych grupach, w których jedne mogą naśladować w ruchach inne - szpaki robią to niezwykle spektakularnie. Jednakże nawet w takim wypadku ktoś musi znać drogę, wyznaczać kierunek i wiedzieć, dokąd lecieć.
Jak szpaki odnajdują drogę do domu?
Badania z połowy XX wieku dotyczyły ptaków udających się z Holandii przeniesionych nagle do Szwajcarii. Naukowcy sprawdzali, czy w tej sytuacji szpaki wytyczą nowy szlak i w nowy, improwizowany sposób dotrą na dawne zimowiska w Hiszpanii, czy będzie z tym problem. Okazało się, że starsze szpaki zmieniały trasy pod wpływem okoliczności i wytyczały nową drogę. Młodsze szpaki miały z tym problem, lądowały w Hiszpanii i południowej Francji w dość przypadkowych miejscach. To już wskazywało na doświadczenie jako ważny element skutecznej migracji.
Skoro Wielkanoc, to quiz o jajkach. Spróbujcie nie potłuc [QUIZ]
To jednak nie wyjaśniało, jak to doświadczenie jest zdobywane. Wielu ornitologów uważało, że przez naśladownictwo. Że młode ptaki podpatrują starsze i naśladują je, przenosząc zastałe wzorce. Morrison Pot z Holenderskiego Instytutu Ekologii przeanalizował jednak dane dostarczone z nadajników i obrączek na ciałach ptaków, a także wyniki eksperymentów sprzed 50 lat i doszedł do wniosku, że jest inaczej.
Każdy ze szpaków okazywał się bowiem niezależnym nawigatorem, który drogi szukał na własną rękę. Nie poruszał się biernie w ślad za całą grupą, ale stosował własne pomysły nawigacyjne. Koronnym dowodem było to, że szpaki podróżują także nocą i w pojedynkę, gdy nie mają żadnych szans naśladować żadnej widocznej grupy.
Nie jest do końca jasne, jakie detale są wykorzystywane przez szpaki do nawigacji. Wiele wskazuje na to, że ważne są dla nich szczegóły mijanego krajobrazu, bowiem im szybciej się on zmienia, tym większy kłopot mają ptaki z odnalezieniem drogi. To powód do niepokoju, bowiem człowiek dość radykalnie potrafi odmienić krajobraz nawet w krótkim czasie, podczas gdy ptaki bazują na założeniu, że w krótkiej perspektywie jest on niezmienny i jako taki stanowi dobra podstawę nawigacji.
Być może nowe pokolenia ptaków takich jak szpaki będą musiały szybciej adaptować się do zmian, jakich dokonują ludzie.
