Siatkoza. Dlaczego wielorazowe torby nie zawsze są eko?

Na początku trzeba zaznaczyć, że jeśli ktoś chce ograniczyć plastik i w tym celu podejmuje stosowne działania, jest to jak najbardziej korzystne dla środowiska. Nawet jeśli popełnia się pewne drobne błędy, myślenie o redukcji plastiku jest symptomem zmiany świadomości i myślenia ukierunkowanego na dobro planety, które jest fundamentalne. Jednak im głębiej w las, tym więcej drzew. Tak też jest w przypadku toreb bawełnianych.

Jednorazówki są zmorą dla środowiska. Używane tylko przez parę godzin, po trafieniu na składowisko, rozkładają się tam setki lat. Niestety wiele z nich wciąż jest porzucana, przez co ostatecznie rozkłada się w środowisku, a raczej rozpada ("rozkładanie" to proces organiczny, w którym dana rzecz jest przetwarzana przez drobnoustroje — plastik rozpada się na mniejsze drobinki, czyli mikroplastik) i trafia do gleby oraz wody. Zanieczyszcza również układy pokarmowe niektórych zwierząt. Zgodnie z szacunkami Unii Europejskiej, opakowania plastikowe jednorazowego użytku stanowią 70 proc. śmieci na dnie oceanu. 

Za foliówki wzięła się również Unia Europejska, która już w 2019 r. wprowadziła "dyrektywę plastikową", wprowadzającą zakaz wprowadzania na rynek niektórych towarów jednorazowych. Polska już rok wcześniej wprowadziła opłatę recyklingową, co wiązało się z wprowadzeniem opłat za torby jednorazowe.

W 2018 r. Ministerstwo Klimatu i Środowiska oszacowało, że przeciętny Polak zużywa ich około 300. Z kolei zgodnie z danymi Eurostat w 2021 r. używaliśmy ich już zaledwie 23 na mieszkańca. Jeśli jednak weźmiemy pod uwagę pieniądze, które wpływają do budżetu z tytułu opłaty recyklingowej, otrzymamy inne dane. Opłata za jedną reklamówkę wynosi 20 gr. W 2019 r. z do budżetu wpłynęło 266 mln zł, w 2020 r. 882,5 mln, w 2021 nieco mniej, bo 862,5 mln. Z kolei w zeszłym roku dochód z opłaty recyklingowej zwiększył się do 872,5 mln. Gigantyczna różnica między rokiem 2019 a kolejnymi wynika nie z wyborów konsumentów, a z metod wielkich dyskontów obejścia podatku.

Jeśli podzielimy dochód do budżetu przez opłatę za jedną reklamówkę, okaże się, że na Polaka przypada około 120 reklamówek rocznie. Jest to wciąż mniej niż w 2018 r.

W stanie New Jersey wprowadzono całkowity zakaz jednorazowych toreb plastikowych i papierowych. W efekcie zauważono nowy problem — rozpowszechnienie toreb wielorazowego użytku, które w praktyce używane są raz. 

Zgodnie z obliczeniami Greenpeace, w 2018 r. brytyjskie supermarkety sprzedały około 57 toreb "na całe życie" na mieszkańca. W kolejnym roku zaobserwowano wzrost tego trendu o 4,5 proc.   

W Polsce wiadomo, że w 2022 r. na mieszkańca przypadło 17 grubych toreb plastikowych. Nie wiadomo jednak, ile konsumowaliśmy toreb "na całe życie".  Biorąc jednak pod uwagę wzrost ich sprzedaży w innych krajach, prawdopodobnie dotyczy to również nas. 

Jeśli jedyną zmianą będzie kupowanie grubszych siatek zamiast cieńszych, cała zmiana będzie bez sensu. Jeśli połączymy to z masowym kupowaniem kilkunastu, czy kilkudziesięciu toreb bawełnianych rocznie, cała polityka okaże się katastrofą. 

Oczywistym jest fakt, że wyprodukowanie siatki jednorazowej jest o wiele mniej zasobochłonne niż wyprodukowanie grubszej torby wielorazowej. Ekologiczność tej ostatniej polega nie na samym fakcie jej istnienia, ale na możliwości jej wielokrotnego użytku.

Raport opracowany dla ONZ w 2020 r. wykazał, że gruba i trwała torba polipropylenowa (PP) musi być używana około 10 do 20 razy w porównaniu z jednorazową plastikową torbą, podczas gdy cieńsza, ale nadal wielokrotnego użytku torba polietylenowa (PE) 5 do 10 razy.

Z kolei torba bawełniana powinna być użyta od 50 do 150 razy. Dzieje się tak, ponieważ do jej produkcji wymagane są ogromne ilości wody. Do produkcji kilograma bawełny potrzeba aż 20 tys. litrów wody. Dla porównania statystyczny Polak rocznie z sieci wodociągowej zużywa 36 tys. litrów wody. Ponadto uprawa bawełny metodami konwencjonalnymi wymaga użycia dużej ilości pestycydów oraz często do jej zbiorów są wykorzystywane dzieci (to powszechna praktyka np. w Uzbekistanie) czy nawet niewolnicy (np. z prowincji Sinciang w Chinach).

Jeśli jednak użyjemy naszej foliówki jako worka na śmieci, który następnie zostanie spalony z odzyskiem energii, to zgodnie z Duńską Agencją Ochrony Środowiska, bawełnianej torby musimy użyć ponad 7 tys. razy. 

Z wszystkich wyliczeń wynika, że najbardziej ekologiczną siatką jest ta, którą już masz w domu. By o niej nie zapomnieć, warto mieć jedną zawsze w samochodzie, a drugą, mniejszą w torebce czy plecaku, który zazwyczaj zabiera się ze sobą. Podstawą jest jednak wyrobienie nawyku zabierania torby wielorazowej ze sobą. Zgodnie z badaniem opublikowanym w European Journal of Social Psychology, automatyzacja nowego nawyku zajmuje średnio 66 dni. Nie zrażaj się zatem, jeśli zapomnisz parę razy swojej torby!

Jeśli jednak już się to zdarzy, lepiej kupić jednorazówkę niż torbę wielorazową, jeśli tę ostatnią masz już w domu. Po powrocie po prostu znajdź ponowne zastosowanie dla swojej foliówki. Można wykorzystać ją jako worek na śmieci lub włożyć do wielorazówki i przy kolejnych zakupach wykorzystać np. do spakowania ziemniaków.

Masz w domu nadmiar wielorazowych toreb? Dołącz do akcji Boomerang Bags.

W ramach akcji możesz przekazać swoje torby do punktu, w którym będą pożyczane do dalszego użytku. Jeśli nie ma takiego punktu w twojej okolicy — można stworzyć go samemu. Wystarczy karton bądź koszyk na torby i wydrukowana kartka z informacją o akcji. Wzór można pobrać ze strony akcji podanej wyżej. Boomerang bags świetnie sprawdzą się w takich miejscach jak sklepy, biblioteki czy kawiarnie. Wystarczy tylko przekonać właściciela takiego miejsca do idei akcji i przynieść potrzebne materiały.