Ptaki zaczęły latać jak oszalałe, obijają się o szyby. Co się stało?

Ptaki, które regularnie odwiedzają karmniki i ogrody, nabierają pewnych nawyków. Wiedzą już, gdzie mogą znaleźć pokarm i z których gałęzi obserwować okolicę, by wystrzegać się możliwego ataku kota czy krogulca.

Ustaliły też, jak wygląda topografia okolicy, aby podczas szybkich przelotów nie wpaść w miejskie pułapki, np. szyby. Nawet jednak tak obeznane z okolicą zwierzęta teraz zmieniają swoje zachowania.

Wraz z nastaniem marca wiele ptaków zaczęło latać intensywniej i szybciej właśnie wokół ludzkich domów, jakby coś w nie wstąpiło. Podlatują bliżej okien, przez co częściej trafiają w szyby. Penetrują tarasy, grządki, parapety, przeglądają coraz odważniej nawet zgromadzone przed domem przedmioty, zakamarki, schowki i pakunki.

Jeżeli ktoś trzyma w domu kota, łatwo zauważy, że ten także staje się pobudzony obserwacją z parapetu ptaków za oknem. Zupełnie jakby pierzaści mieszkańcy okolicy nabrali większej odwagi, by nie rzec - bezczelności.

To bardzo wyraźna zmiana, którą da się jednak wytłumaczyć. Ornitologowie nie mają wątpliwości, że zmiana w zachowaniu ptaków, w tym wzrost ich odwagi i zuchwałości, a także temperamentu, są związane z okresem godowym.

Pierwszym tropem dla czujnych ptasich obserwatorów może być budowa gniazda. Łatwiej zrozumieć, co skrzydlaci mieszkańcy okolicy robią na naszych parapetach i tarasach, dlaczego zaglądają w każdy możliwy zakamarek i podlatują bliżej niż zwykle, gdy dostrzeżemy, co niosą w dziobach.

Wszystko, co nadaje się na budowę gniazda, jest teraz pożądane, a, tak jak w świecie ludzi, tak i w świecie ptaków nie tak łatwo o dobre materiały budowlane i są one cenne. Dobre gałązki, puch, włosie i sierść zwierząt, pędy i wszelkie spoiwa, z których gniazdo można stworzyć, są na wyciągnięcie ręki czy też raczej skrzydła i dzioba, ale nie zawsze jest ich pod dostatkiem.

Ptaki także o budulec rywalizują i ich intensywne poszukiwania mają na celu dotarcie po niego tam, gdzie konkurent nie dotarł.

Remigiusz Koziński z poznańskiego zoo informuje, że wiele ptaków odwiedza teraz wybiegi zwierząt w ogrodzie, by zawalczyć o sierść i włosie żyjących w zoo ssaków. Zwłaszcza liniejące na wiosnę wielbłądy, żubry czy antylopy są w cenie. Ogrody zoologiczne to dla ptaków prawdziwy skarbiec elementów budowlanych na nowe domy.

Prof. Piotr Tryjanowski z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu mówi: - Muzealne okazy dzierzb i ich gniazd sprzed wielu lat wskazują na to, że do ich konstrukcji ptaki wykorzystywały sierść i włosy takich zwierząt jak żubry. Gdy żubry wymarły w Europie, straciły ten budulec, ale powrót tych ssaków, a także ekspozycja ich w zoo przypominają ptakom, że z ciała wielkiego żubra może zwisać kapitalny budulec i to całymi, odchodzącymi na wiosnę płatami.

Muzealne okazy dzierzb i ich gniazd sprzed wielu lat wskazują na to, że do ich konstrukcji ptaki wykorzystywały sierść i włosy takich zwierząt jak żubry.

---

- Wiemy o tym, że sikory potrafią lepiej rozpoznawać gatunki mchów niż biologowie. Jest im to potrzebne, by wiedzieć, które mchy są lepsze na budulec gniazda, a które na wyściółkę - dodaje ekspert.

Ptaki weszły w kwestii budowy gniazd w rodzaj jednostronnej współpracy ze ssakami i roślinami. Mają zakodowane pomysły na materiały budowlane i dlatego tak wiele z ptaków kręci się koło dużych ssaków, także hodowlanych. - Kawki i kruki siadają nawet na grzbietach krów i owiec, by pobrać nieco włosia - mówią ornitologowie.

Wraz z rozwojem cywilizacyjnym pojawiają się jednak nowe surowce - te pozostawione przez człowieka. To mnóstwo nitek, tkanin, szmatek, sznurków, wszelkich odpadów. Ptaki oczywiście też z nich korzystają, ale myliłby się ten, kto uważałby, że dostęp do śmieci pomaga im w łatwiejszej budowie gniazd.

- Pomijając fakt, że nitki i sznurki mogą spowodować śmierć zaplątanych w nie piskląt i mamy na to przykłady, to w grę wchodzi jeszcze mikroplastik - przypomina prof. Piotr Tryjanowski.

- Ptaki przenoszące do gniazda elementy plastikowe jako budulec w efekcie przenoszą tam cząsteczki mikroplastiku. Dostaje się on do organizmu piskląt i zatruwa je u zarania. To bardzo niekorzystne zjawisko, zwłaszcza że plastik i śmieci zastępują naturalne, ale bezpieczne dla nich materiały.

Zobacz także: Polskie ptaki są nafaszerowane mikroplastikiem

Szaleństwo ptaków latających tu i tam w poszukiwaniu materiału na budowę to jednak nie wszystko i nie jedyne wytłumaczenie ich wzmożonej intensywności. Drugim powodem jest burza hormonalna, do której teraz dochodzi w organizmach ptaków.

- Nie ma zbyt wielu prac na ten temat i jest on wciąż słabo zbadany, ale wiemy, że wzrost poziomu hormonów u ptaków w okresie godowym istotnie wpływa na ich zachowania. Nie chodzi tylko o temperament, ale także o uważność - mówi poznański zoolog prof. Piotr Tryjanowski z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, który zgadza się, że to bardzo trudny okres dla ptaków. Ważny i wymagający, bowiem muszą one na wielu płaszczyznach podjąć ryzyko.

Narcyzm nie jest zjawiskiem typowym tylko dla ludzi, u tokujących i szykujących się do godów ptaków jest także powszechny.

---

Zdobycie partnerki oznacza stępienie uwagi czy też przesunięcie jej w inne rejony. Samiec traci czujność w kwestii drapieżników, gdyż koncentruje się na samicy. To może go czasem dużo kosztować. Ponadto u ptaków istnieją także zachowania, które można podciągnąć pod libido.

- Ptaki podlatują pod szyby nie tylko przypadkiem. Robią to także celowo właśnie po to, by się przejrzeć. Narcyzm nie jest zjawiskiem typowym tylko dla ludzi, u tokujących i szykujących się do godów ptaków jest także powszechny i determinuje wiele ich zachowań - przyznaje poznański ornitolog.

Okres godowy to nie czas na współpracę, przynajmniej nie u wszystkich ptaków. Wiele konkuruje o samicę, miejsce na gniazdo, budulec, wreszcie pokarm. W ramach konkurencji dochodzi do wzmożenia aktywności, agresji, często do bójek. To wtedy ptaki mogą łatwiej trafić w szybę albo pazury drapieżnika.

Ryzyko muszą jednak podjąć - stawką jest udany lęg. Stawką jest przyszłość gatunku.