Podręczniki trzeba pisać na nowo? "Żywa skamieniałość" jednak nią nie jest

Ryba nazywa się Ngamugawi wirngarri i została odnaleziona w stanie Waszyngton w Stanach Zjednoczonych jako przedstawicielka prastarych ryb spokrewnionych ze współczesną latimerią. To ryby zwane mięśniopłetwymi i już ta nazwa wskazuje na to, z czym mamy do czynienia. Mięśniopłetwe, czyli takie, które dysponują silnymi mięśniami zwłaszcza przednich płetw. A dysponują nimi po to, by potrafić chociażby wyjść na ląd, nawet na chwilę.

Żyjące współcześnie ryby dwudyszne potrafią w razie potrzeby wydostać się na ląd i zagrzebać w mule, by np., przetrwać czas suszy. Możliwe, że potrafiły to także miliony lat temu i to one stanowią ważny element w zrozumieniu procesu, który doprowadził do wyjścia życia z morza na stały ląd. Miało to miejsce na początku dewonu, ponad 400 milionów lat temu.

Spokrewnione z tymi ryby trzonopłetwokształtne (gdyż mają płetwy osadzone na trzonkach, przez co działają one nieco jak kończyny) to jeden z największych fenomenów w dziejach naszej przyrody. Prastara grupa ryb znana była przez wiele lat jedynie ze szczątków kopalnych z dolnego dewonu. Były dość liczne, więc wiele wskazywało na to, że ryby te były powszechne w paleozoiku, przed 400 milionami lat.

Stąd tak wielkim zaskoczeniem okazało się znalezienie podobnej ryby żywej, w czasach współczesnych. W grudniu 1938 r. rybacy wyłowili taką rybę u ujścia rzeki Chalumna w południowej Afryce. Zaskoczenie było ogromne, bo wygląda na to, że zwierzęta uważane za wymarłe z końcem paleozoiku jednak przetrwały.

Znamienne były słowa brytyjskiego profesora J.B. L. Smitha, który po obejrzeniu egzemplarza ryby rzekł zdumiony: "To mniej więcej tak, jakbym spotkał w lesie żywego dinozaura". Co ciekawsze, ryby te żyły miliony lat przed dinozaurami i - jak się wydawało - nie dotrwały nawet do ich czasów.

Rybę nazwano Latimeria chalumnae, a w 1999 r. okazało się, że w Oceanie Indyjskim żyje jeszcze jedna. To Latimeria menadoensis znana z wód Celebesu i Nowej Gwinei. Odtąd wiemy, że te duże (nawet 95 kg wagi) i dość archaicznie wyglądające ryby wciąż zamieszkują wody Oceanu Indyjskiego - południowej i wschodniej Afryki w rejonie RPA, Mozambiku, Tanzanii, Madagaskaru i Komorów, a także obszary Indonezji.

Sensacja to mało powiedziane, ale to nie jest koniec zaskakujących wieści w sprawie tych ryb.

Teraz udało się odnaleźć skamieniałości zwierzęcia nazwanego Ngamugawi wirngarri, którego szczątki znajdowały się w skałach stanu Waszyngton na zachodnim, pacyficznym wybrzeżu USA. To pierwsze wykopaliska takiej ryby w tym rejonie świata, a interesujące jest to, w jakiego rodzaju skałach został znaleziony. Są one bowiem śladem po dawnej intensywnej aktywności tektonicznej Ziemi i tego obszaru.

Ryby z gatunku Ngamugawi wirngarri żyły około 380 mln lat temu wśród tropikalnych raf dewońskich. Był to zapewne bardzo żyzny i pełen życia obszar oceanów.

To znalezisko pozwala stwierdzić, jak dużą rolę w ewolucji ryb i innych zwierząt odgrywały nie tyle zmiany klimatu, ale ruchy tektoniczne Ziemi. To one sprawiały, że pojawiały się nowe cechy i nowe gatunki.

Znalezienie kopalnej ryby sprzed niemal 400 mln lat na terenie stanu Waszyngton upewnia nas, że ród latimerii jest bardzo stary i sięga epoki dewonu. W tym sensie to jedne z najstarszych kręgowców, jakie w ogóle istnieją na Ziemi. Swym rodowodem te ryby wyprzedzają dinozaury, pterozaury, ichtiozaury, są starsze niż wszystkie ssaki i ptaki, nawet żółwie.

Czy jednak są "żywą skamieniałością" jak się je określa? Niekoniecznie, bowiem to znalezisko wskazuje, że latimeria nie przetrwała 400 mln lat bez zmian. Także ewoluowała i teraz możemy prześledzić zmiany, jakie zaszły w jej rozwoju w porównaniu z jej przodkami.

A na dodatek możemy również zobaczyć, jak u tych właśnie starych ryb powstawały cechy anatomiczne, które i my mamy, np. szczęki, zęby, serce zbudowane z komór czy zaczątki kończyn kręgowców.