Zające żyją na drzewach i w wodzie. Tyle, że nie w Polsce
W Polsce zając kojarzy się z otwartymi polami, łąkami i miedzami śródpolnymi. Gdybyśmy jednak zapytali o zająca w południowej Azji, odpowiedzą, by szukać go na bagnach. W Stanach Zjednoczonych zasugerują udanie się na pustynię, a w Japonii powiedzą - jak to gdzie go szukać? No przecież wiadomo, że na drzewach.
Na pierwszy rzut oka wygląda jak wielki szczur. Uszy ma krótkie, jakby schowane z tyłu głowy, za to pysk spiczasty i do tego ostre, zakrzywione pazury. To pięciozębik leśny. Wśród wszystkich krewnych-i-znajomych królika on jest chyba najdziwniejszy.
Zające i króliki nie są gryzoniami, chociaż często się je z nimi myli. To odrębny rząd zajęczaków, o zupełnie innej historii i ewolucji niż gryzonie. Zajęczaki są z reguły zwierzętami wyspecjalizowanymi, a w naszych polskich warunkach kojarzą się z zającami i królikami żyjącymi na otwartych terenach, polach, łąkach, miedzach. Od biedy ktoś może przypomni sobie bielaka - polodowcowy relikt żyjący w śniegach Arktyki, który w Polsce występuje jedynie w północno-wschodniej części kraju.
Zając to zatem otwarte tereny, po których kica - to oczywiste skojarzenie.
Pięciozębik leśny - zając z drzewa
Pięciozębik leśny jest przykładem na to, że zającowate są znacznie bardziej rozległą i ciekawą rodziną niż jedynie filipy spod miedzy. Ten krewny-i-znajomy królika jest bowiem zwierzęciem... nadrzewnym!
Wie o tym każdy w Japonii, a może należałoby powiedzieć, że raczej wiedział, jako że pięciozębik jest zwierzęciem na krawędzi wymarcia. Występuje jedynie na dwóch niedużych wyspach Amami-Oshima i Tokunoshima w archipelagu Okinawa, na południe od macierzystych Wysp Japońskich. Tam żyje w coraz rzadszych lasach, gdzie schronienia szukają w dziuplach. Wspinają się doskonale i część życia spędzają na drzewach. Amami to ich najważniejsza ostoja, bowiem wyspa ta wciąż w 85 proc. pokryta jest wilgotnym lasem subtropikalnym. Z Tokuno jest gorzej, tutaj mamy mniej niż połowę powierzchni porosłą lasem. Jeśli znikną, zniknie też pięciozębik.
Zające tropikalne nie są zresztą niczym nowym. Na Sumatrze odnajdujemy wszak zajączka błotnego - unikalne zwierzę o okrągłych uszach i pręgowanym ciele. Zajączek nie jest tu zdrobnieniem, ale inna nazwą rodzajową niż w wypadku naszego szaraka - zajączek błotny to inna gałąź rozwojowa zajęczaków. Ten ssak jest krytycznie zagrożony. Po raz ostatnio widziano go w 2007 roku, gdy złapała go fotopułapka w sumatrzańskim lesie.
To zwierzę mocno związane z bagnami i mokradłami, co bywa powszechne u zajęczaków. Podobny tryb życia prowadzą amerykańskie gatunki - królak błotny i królak bagienny. żyją blisko wody, żywią się wodną roślinnością i wyśmienicie pływają.
Uszy zająca jak klimatyzacja
Osobliwym krewniakiem naszych zajęcy jest pochodzący z Ameryki Północnej zając wielkouchy. Wydawać by się mogło, że uszy naszych zajęcy są spore, ale zając wielkouchy ma je monstrualnie rozrośnięte. Ten gatunek żyje bowiem na terenach suchych, pustynnych i tak duże uszy działają niczym u słoni - pozwalają na regulację ciepła, oddawanie jego nadmiaru i szybsze nagrzewanie się o poranku. Uszy na swej całej wielkiej powierzchni są bowiem pokryte gęstą siatką naczyń krwionośnych, które stanowią rodzaj solarnych baterii czy też raczej klimatyzacji.
To wybitny biegacz, bodaj najlepszy wśród zajęcy. Rozwi9ja grubo ponad 60 km/h, jest szybszy od naszego szaraka. Pomagają mu w tym poteżnie umięśnione kończyny, w tym także przednie łapy. Sa one prawie tak samo długie jak tylne, co jest u zajęcy raczej niezwykłe.
