Rekiny są starsze niż drzewa i Mount Everest
Rekiny istnieją od ponad 450 milionów lat, pojawiając się w zapisie kopalnym zanim jeszcze istniały drzewa. Z czego wyewoluowały? I w jaki sposób udało im się przetrwać pięć masowych wymierań? Choć często określa się je mianem żywych skamielin, rekiny wykształciły wiele różnych postaci w ciągu setek milionów lat pływania po oceanach.
Spis treści:
Kiedy pojawiły się pierwsze rekiny?
Najwcześniejsze dowody na istnienie rekinów lub ich przodków to kilka łusek datowanych na 450 milionów lat temu, w okresie późnego ordowiku. Łuski zostały znalezione bez zębów co sugeruje, że najwcześniejsze rekiny były bezzębne. Naukowcy wciąż dyskutują, czy były to prawdziwe rekiny, czy zwierzęta rekinopodobne.
Najwcześniejsze zęby podobne do rekinów, jakie posiadamy, pochodzą z wczesnego dewonu (410 milionów lat p.n.e.), ze skamieliny należącej do starożytnej ryby zwanej Doliodus problematicus. Opisywany jako 'najmniej podobny do rekina', powstał z grupy ryb znanych jako akantody lub rekiny kolczaste.
Pierwsze rozpoznawalne rekiny
W połowie dewonu (380 mln lat temu) pojawił się gatunek Antarctilamna, wyglądający bardziej jak węgorz niż rekin. Mniej więcej w tym czasie wyewoluował również Cladoselache. Jest to pierwsza grupa, którą dziś rozpoznalibyśmy jako rekiny, mogła jednak należeć do gałęzi Chimaera, a więc technicznie nie była rekinem. Jako aktywne drapieżniki miały torpedowate ciała, rozwidlone ogony i płetwy grzbietowe.
Złoty wiek rekinów
Karbon, który rozpoczął się 359 milionów lat temu, znany jest jako "złoty wiek rekinów". W wyniku wymarcia pod koniec dewonu zginęło co najmniej 75% wszystkich gatunków na Ziemi, w tym wiele linii ryb, które kiedyś pływały w oceanach. Pozwoliło to rekinom na dominację, dając początek całej gamie ich kształtów i form.
Niektóre z najbardziej dziwacznych prehistorycznych "rekinów", które pojawiły się w tym czasie, wyewoluowały z linii chimer. Należą do nich Stethacanthus, będący posiadaczem osobliwej płetwy w kształcie kowadła na grzbiecie, Helicoprion ze spiralną dolną szczęką przypominającą piłę mechaniczną oraz Falcatus, u którego samce miały długi kręgosłup wystający z grzbietu i ponad czubek głowy.
Współczesne chimery są znacznie mniej zróżnicowane i zazwyczaj żyją w głębokim oceanie. Dorastając do 1,5 metra długości, nie są właściwie rekinami. Ich górna szczęka jest połączona z czaszką, a większość z nich posiada również jadowite kolce.
Pochodzenie przerażających szczęk rekinów
Pod koniec permu (252 miliony lat temu) nastąpiło kolejne masowe wymieranie, które pochłonęło około 96% wszystkich organizmów morskich. Jednak garstce rekinów udało się przetrwać.
We wczesnej jurze (195 mln lat temu) wyewoluowała najstarsza znana grupa współczesnych rekinów, Hexanchiformes znanych jako rekiny sześciopłetwe. Przez resztę jury podążała za nimi większość współczesnych grup rekinów.
To właśnie wtedy wykształciły się u nich elastyczne, wystające szczęki, pozwalające zwierzętom zjadać ofiary większe od nich samych.
Piąte masowe wymieranie
Na początku okresu kredy (145 mln do 66 mln lat temu) rekiny znów były szeroko rozpowszechnione i zróżnicowane w starożytnych morzach, zanim doświadczyły piątego masowego wymierania.
Podczas gdy mnóstwo gatunków wtedy wymarło, w tym wszystkie dinozaury, rekiny po raz kolejny przetrwały, chociaż nie uszły bez szwanku.
Skamieniałe zęby pokazują, że uderzenie asteroidy pod koniec kredy zabiło wiele największych przedstawicieli rekinów. Przetrwały tylko najmniejsze i głębokowodne gatunki, które żywiły się głównie rybami.
Jak rekiny przetrwały pięć masowych wymierań?
Nie ma jednego powodu, dla którego rekiny przetrwały wszystkie pięć wielkich wymierań - każde z nich miało różną przyczynę i różne grupy rekinów przetrwały każde z nich.
Wydaje się jednak, że dużą rolę odegrało ich przystosowanie się do pływania po głębokich wodach. Rekiny są w stanie eksploatować różne części słupa wody - od głębokich, ciemnych oceanów po płytkie morza, a nawet systemy rzeczne.
Kolejnym sekretem ich sukcesu jest bardzo zróżnicowana dieta. Żywią się różnorodnym pokarmem, takim jak plankton, ryby, kraby, foki i wieloryby. Ta różnorodność oznacza, że rekiny jako grupa mają większe szanse na przetrwanie w przypadku zmiany sytuacji w oceanach.
Jednak zdaniem naukowców największą rolę odegrała niesamowita różnorodność gatunkowa rekinów.
