Mrówki chodzą do owadziej apteki. Jak wygląda zwierzęce samoleczenie?

Niektóre mrówki leczą infekcje, zjadając mszyce zawierające składnik antyseptyczny. Pożerając mszyce, owady zwalczają zakażenia, bo mikroskopijne pajęczaki zawierają wodę utlenioną.

Eksperymenty laboratoryjne wykazały, że mrówki jedwabiste (Formica fusca) potrafią wybierać pożywienie, które pomaga im leczyć infekcje. Cierpiące na infekcje grzybicze mrówki zamiast zwykłych posiłków wolały jeść żywność zawierającą nadtlenek wodoru (wodę utlenioną). Co prawda jest ona dla nich szkodliwa, ale może pomóc im w obronie przed patogenami.

"Niektóre mszyce zawierają nadtlenek wodoru" mówi magazynowi “New Scientist" Jason Rissanen z Uniwersytetu w Grazu w Austrii. "To skłoniło nas do sprawdzenia, czy mogą one być potencjalnym źródłem leków dla mrówek".

Rissanen i jego współpracownicy zebrali w Finlandii 30 gniazd dzikich jedwabistych mrówek i zainfekowali połowę z nich szkodliwym grzybem. Następnie podali obu grupom standardową mieszankę pokarmową składającą się z agaru i miodu, a także dwie mieszanki uzupełnione małą lub dużą ilością pokruszonych mszyc.

Niezainfekowane mrówki preferowały standardową mieszankę, ale zakażone mrówki pobierały do 50% pożywienia z mieszanki zawierającej mszyce. Po zwalczeniu infekcji grzybiczej mrówki wracały do standardowego pożywienia.

"Wiemy, że mrówki są bardzo wrażliwe na wykrywanie związków i ich stężeń w żywności" - mówi Rissanen, który twierdzi, że mrówki zdają się wiedzieć, ile nadtlenku wodoru należy zjeść, aby zabić grzyba, bez przedawkowania.

Stwierdzono, że jedzenie dużej ilości pokarmu wzbogaconego w mszyce, zwiększa szanse chorych mrówek na przeżycie infekcji. "U ludzi nie wystarczy po prostu łykać lekarstwa. Aby wyleczyć się z chorób, potrzebujemy zdrowej diety" mówi Rissanen. "Mszyce zawierają także rozmaitelipidy, białka i aminokwasy, które mogą mieć korzystny wpływ na zdrowie".

Wiele innych zwierząt potrafi się samoleczyć. Ptaki, pszczoły, jaszczurki, słonie i szympansy wykorzystują znajdowane w środowisku rośliny i inne środki, aby poprawiać swój stan zdrowia. Niektóre z takich “lekarstw" zapobiegają chorobom lub zabijają pasożyty, takie jak płazińce, bakterie i wirusy, Inne po prostu pomagają w trawieniu.

Robią to na przykład psy. Jedząc trawę, starają się wyleczyć z rozstroju żołądka lub pasożytniczej infekcji. Trawa pomaga im pozbyć się problemu przez wymioty czy wydalanie. 

W latach sześćdziesiątych japoński antropolog Toshisada Nishida zaobserwował w Tanzanii szympansy jedzące liście aspelli, które nie miały wartości odżywczych. W 1996 roku biolog Michael Huffman zasugerował, że szympansy w ten sposób się leczą. Rośliny mają  szczeciniaste, szorstkie w dotyku liście. Huffman wysunął teorię, że szympansy połykają rośliny, a liśćmi i łodygami oczyszczają jelita i pozbywają się pasożytów. Inni badacze zaobserwowali tę samą praktykę wśród innych małp człekokształtnych w całej Afryce.

Badania austriackich uczonych nad medycznymi zdolnościami owadów dopiero się zaczynają. Następnym krokiem zespołu badającego mrówki będzie zbadanie, w jaki sposób mrówki mogą wykorzystywać mszyce jako leki w bardziej naturalnych warunkach.