Ptasie jaja są niezwykłe. Ich kształt zależy od umiejętności latania
Oprac.: Katarzyna Nowak
Jaja ptaków skrywają w sobie niezwykłą tajemnicę ewolucji. Na przykład ich kształt determinuje indywidualna zdolność latania ptaków.
Ptasie jaja występują w niezwykłej gamie cech: od różnej wielkości, przez kształt, po kolor. Jaja od dawna budzą ludzką ciekawość i nie wynika to tylko z kwestii kulinarnych. Jajom przyglądają się również naukowcy, którzy chcą znaleźć odpowiedzi na różne pytania, na przykład to, dlaczego dane jajo wygląda w określony sposób.
- Każdy gatunek, który wytwarza jaja, żyje w innym środowisku. Kształt i wielkość jaj zwierzęta muszą dopasować właśnie do tych warunków. Ewolucja jajek poszła więc w tę stronę, w którą podążyły dane zwierzęta - mówi w rozmowie z Przemysławem Białkowskim biolog, opiekun zwierząt we wrocławskim zoo, Karol Bubel.
Kształt jaja zależy od umiejętności latania
Jaja ptaków cechują się fascynującą zmiennością pod względem kształtu i wielkości. Istnieją jednak pewne podobieństwa w obrębie kształtu jaj i dotyczą one gatunków przynależących do tej samej rodziny lub rzędu. Najczęściej w przyrodzie występują ptasie jaja o kształcie owalnym (większość gatunków ptaków), wydłużonym owalnym (np. jerzyki, żurawie), kulistym (np. sowa) i eliptycznym (np. nogale i kolibry).
Oprócz cech anatomicznych samicy o kształcie ptasich jaj mogą decydować czynniki, takie jak: liczba jaj w lęgu i wszelkie wpływy ze środowiska.
Dlaczego jajo nogala hełmiastego ma eliptyczny i asymetryczny kształt? Już w 2017 roku biolodzy doszli do wniosku, że ptaki, które dobrze latają, składają przeważnie asymetryczne i eliptyczne jaja. Wspomniany nogal hełmiasty - uznawany za gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem - składa właśnie jaja o kształcie elipsy. Z kolei niezwykle asymetrycznymi jajami może pochwalić się biegus karłowaty.
Z opracowania Instytutu Ochrony Przyrody PAN wynika ponadto, że kształt jaja zależy od oddziaływania także innych czynników - np. anatomii samicy, czy lokalizacji i materiału, z którego zbudowane jest gniazdo, a także wielkości lęgu i zewnętrznych czynników środowiskowych.
Skorupka jaja jest ponadto grubsza, jeśli ptak ma większą masę.
Owalne jajo i zmiany klimatu
Podsumowując, kształt jaj, ich wielkość i ubarwienie to cechy, które ewoluowały, aby zwiększać sukces rozrodczy ptaków. Naukowcy stoją teraz przed trudnym zadaniem - wszystkie cechy zewnętrzne ptasich jaj mogą mieć znaczenie dla ochrony zwierząt, które znajdują się w opresji z powodu znacznych zmian w środowisku i klimacie.
