Wąż Eskulapa w Polsce. Tak wielki i tak niegroźny

Wąż Eskulapa (łac. Zamenis longissimus) jest największym i jednocześnie najrzadszym gatunkiem węża w Polsce objętego ścisłą ochroną z powodu zagrożenia wyginięciem. Ma imponujące rozmiary. Zazwyczaj osiąga długość ciała od 140 do 160 cm, ale duże okazy mogą przekraczać nawet 200 cm. Jednak najdłuższy wąż Eskulapa zmierzony w Polsce miał 160 cm. Samce są na ogół nieco większe niż samice.

Wierzchnia strona ciała tego gada jest błyszcząca w kolorze jasnobrązowym do oliwkowego i jaśniejsza po bokach i na głowie. Pod koniec ogona kolor staje się ciemniejszy. Większość łusek grzbietowych wykazuje lekką linię podłużną. U niektórych gadów występuje również ciemny podłużny pasek wzdłuż boków ciała.

Brzuch węża Eskulapa ma jednolicie kremowo-żółtą barwę. Oczy są średniej wielkości z okrągłą źrenicą. Może nad nimi powstać ciemna opaska skroniowa, sięgająca do szyi.

Mimo że ma potężne rozmiary, wąż Eskulapa, nie jest jadowity i nie jest groźny dla człowieka. Porusza się bardzo szybko i cicho. Jest niezwykle aktywny w ciągu dnia i o zmierzchu oraz uwielbia intensywne wygrzewanie się na słońcu.

Zazwyczaj zachowuje się mało agresywnie. Jednak kiedy ktoś zablokuje mu drogę ucieczki, może boleśnie ukąsić, aby się obronić. Chociaż nie jest jadowity, ukąszenie powoduje ogólny dyskomfort. Dlatego w środowisku naturalnym zawsze należy obserwować te zwierzęta z bezpiecznej odległości.

Wąż Eskulapa żywi się małymi ssakami, zwłaszcza myszami, kretami i kunami, a także jaszczurkami i ptakami oraz ich pisklętami i jajami.

Poszukiwanie pożywienia odbywa się głównie na ziemi i w norach, także pod kamieniami i na drzewach. Większe ofiary wąż Eskulapa oplata ciałem i dusi, a mniejsze zwierzęta miażdży między szczękami lub połyka w całości.

Wąż Eskulapa preferuje tereny ciepłe i nasłonecznione, które jednak nie mogą być zbyt suche. W związku z tym występuje głównie w ciepłych, wilgotnych, nasłonecznionych miejscach na nizinach i na nasłonecznionych zboczach gór.

Często przebywa nad brzegami wód i w lasach łęgowych, a także na leśnych polanach lub w piargach i zaroślach porośniętych bluszczem i jeżynami.

Popularne są również siedliska węża Eskulapa z kamiennych murów, stare kamieniołomy, ruiny, miejsca wypału drewna i obrzeża terenów rolniczych oraz krzaczaste pobocza dróg.

W Polsce jest niewiele stanowisk węży Eskulapa, dlatego liczba typowych siedlisk jest ograniczona. Uznaje się, że pewne miejsce ich występowania to Bieszczady oraz Góry Sanocko-Turczańskie.

Nie można wykluczyć bytowania gatunku w innych miejscach, ale jak dotąd jego okazy odnotowywano jeszcze tylko na pograniczu Gorców i Beskidu Sądeckiego.

Dlatego uważa się, że siedliska bieszczadzkie to jedyne pewne obszary, gdzie można spotkać w Polsce węża Eskulapa.

Ze względu na rzadkie występowanie tego gatunku, wąż Eskulapa jest chroniony międzynarodowym prawem na mocy Dyrektywy Siedliskowej oraz Konwencji Berneńskiej. W Polsce jest wpisany na czerwone listy gatunków zagrożonych. Podlega ścisłej ochronie gatunkowej oraz ochronie strefowej wokół miejsc rozrodu i stałych siedlisk.

Chociaż niszczenie obszarów regularnego przebywania węża Eskulapa jest uważane tylko za drugorzędną przyczynę wyginięcia gatunku, istnieje szereg zaleceń, które mają na celu zminimalizowanie tego czynnika.

Głównie chodzi o tworzenie i zabezpieczenie miejsc składania jaj węży oraz zalesianie terenów do tworzenia dobrych warunków bytowych.