Odkrycie w małym Lesotho wywraca całą naszą wiedzę. To mogą być najstarsze ptaki
Odciski trójpalczastych stóp odnalezione w niedużym afrykańskim państwie Lesotho pochodzą sprzed 210 milionów lat 0 informują naukowcy w piśmie "PLoS One". A skoro tak, to może to oznaczać, że natrafiliśmy na ślady najstarszych znanych ptaków. Znacznie starsze niż archeopteryks. Odciski wyglądają bowiem inaczej niż tropy pierwszych dinozaurów z tego okresu.
Niegdyś uważano, że najstarsze dinozaury wyewoluowały w Ameryce Południowej. Eoraptor z Brazylii był datowany na 230 milionów lat temu, podobnie jak Saturnalia znajdowana w brazylijskich osadach Rio Grande do Sul. Do miana najstarszego dinozaura, jakiego znamy, kandydował również silezaur z Krasiejowa na Opolszczyźnie. To zwierzę z epoki triasu żyło jakieś 228 milionów lat temu.
Teraz wiemy, że najstarszych dinozaurów możemy szukać w Afryce. Niasazaur, opisany w 2013 roku na podstawie szczątków znalezionych w Tanzanii, mógł żyć nawet 231,4 mln lat temu, ale wciąż trwają spory, czy był już dinozaurem. Z kolei Mberisaurus, czyli wczesny zauropodomorf znaleziony w Republice Południowej Afryki i Zimbabwe, to zwierzę sprzed 231-230 mln lat temu.
Kiedy pojawiły się pierwsze ptaki?
Na tym tle ptaki są nieco późniejsze. Istniały równolegle z dinozaurami, ale znany powszechnie archeopteryks wykopany w Bawarii już w XIX wieku jest zwierzęciem sprzed 150 mln lat. Już z jury, a nie triasu. To zwierzę często klasyfikowane jest jako "pierwszy ptak". Zalicza się go do Avialae (czyli grupy obejmującej zwierzęta bliżej spokrewnione ze współczesnymi ptakami niż z deinonychozaurami), choć według niektórych archeopteryksy były deinonychozaurami. To znaczy, że należy je zaliczyć jednak do dinozaurów spokrewnionych z dromeozaurami i troodontami, a nie do ptaków.
Bardzo niepewna jest też pozycja zwierzęcia nazwanego Protoavis, którego znaleziono w Teksasie w skałach sprzed ponad 200 milionów lat. Jeśli protoawis rzeczywiście był praptakiem, stanowiłoby to dowód na to, że ptaki nie pochodzą od maniraptorów i dinozaurów, lecz od bardziej prymitywnych archozaurów. Jednak większość badaczy podchodzi do tego znaleziska ze sceptycyzmem - materiał kopalny (dwa niekompletne szkielety z licznymi uszkodzeniami kośćca) nie daje podstawy do wystawiania zbyt daleko idących wniosków. Nie brakuje głosów, że szczątki protoawisa to tak naprawdę chimera, czyli pomieszanie szczątków.
Xiaotingia zaliczana do Paraves pochodzi z Chin, z formacji sprzed 161 milionów lat. Podobnie określa się wiek zaliczanego do teropodów zwierzęcia zwanego Aurornis z Chin, a Anchiornis ze skał Tiaojinshan w Chinach żył na Ziemi około 150 milionów lat temu. Konfuciuzornis z terenu dzisiejszych Chin postrzegany jest jako forma przejściowa między nieptasimi dinozaurami a samymi ptakami. On datowany jest na 125 milionów lat.
Nieco starszy jest Eoconfuciusornis - gatunek także Chin, o bezzębnym dziobie, ale nie w pełni skostniałym mostku (u konfuciuzornisa - owszem). On pochodzi sprzed 131 mln lat. Z tej samej formacji w prowincji Hebei w Chinach pochodzi także inny prymitywny ptak Protopteryx. To epoka już znacznie odległa od triasu, z którego pochodzą odciski stóp odnaleziono w Lesotho.
To nieduże państwo stanowiące enklawę wewnątrz Republiki Południowej Afryki leży w starych Górach Smoczych. Ta część Afryki w triasie stanowiła część wspólnego lądu wraz z Ameryką Południową. I to tutaj, ponad 200 milionów lat temu dochodziło do ewolucyjnego powstawania pierwszych dinozaurów. Prawdziwą sensacją jest jednak odkrycie w Lesotho odcisków stóp, które przypominają nie łapy najstarszych dinozaurów, ale ptaków albo późniejszych dinozaurów ptasich.
- Ptaki to jedna z najbardziej zróżnicowanych grup zwierząt na Ziemi, jednak ich wczesna historia ewolucyjna wciąż jest owiana tajemnicą. Pochodzenie współczesnych ptaków jednoznacznie wskazuje na maniraptory, grupę teropodów należących do dinozaurów, ale czas powstania ptaków jest kwestionowany - stwierdzili paleontologowie z Uniwersytetu w Kapsztadzie w RPA, Miengah Abrahams i Emese Bordy.
To właśnie oni dokonali odkrycia skamieniałości z odciskami przypominającymi tropy ptaków. Odkrycie to wskazuje, że stworzenia przemierzały Ziemię ponad 210 milionów lat temu na nogach przypominających kończyny współczesnych ptaków.
A to może być potężna sensacja, która przesunie początki ewolucji ptaków i całkowicie zmieni naszą wiedzę o ich początkach w erze mezozoicznej.
Odciski z Lesotho wyglądają jak ptasie
Pracujący w Lesotho naukowcy zanalizowali skamieniałe ślady stóp - wcześniej przypisane do rodzaju Trisauropodiscus. Znaleziono je w czterech różnych lokalizacjach w tym małym kraju. Uważają teraz, że część odcisków Trisauropodiscus przypomina ślady pozostawione przez ptaki, a inne są podobne do śladów niektórych nieptasich dinozaurów.
Wnioski są takie, że te ślady zostały pozostawione albo przez wczesne dinozaury z wczesnej linii rodowej zbliżonej do ptaków, albo istniały w triasowej Afryce jeszcze inne zwierzęta, u których zbieżnie wyewoluowały stopy przypominające ptasie.
