Podręczniki trzeba pisać na nowo? To nie dinozaury wpłynęły na ssaki

To wydaje się dość dziwne, bo przecież różnorodność i zdolność dostosowania się do wielu środowisk i wyzwań przyrodniczych to klucz do sukcesu. Dzisiejsze ssaki są pod tym względem wyjątkowo zróżnicowane.

Mamy w tej gromadzie maleńkie istoty, takie jak ryjówki i największe zwierzęta w dziejach, jak płetwale błękitne. Mamy ssaki związane z lądem, latające aktywnie i ściśle związane z wodą, z której nie wychodzą.

Są roślinożercy, drapieżniki, wszystkożerni oportuniści. Sukces ssaków związany jest z tą różnorodnością i erą kenozoiczną, w której zdominowały one świat.

Mało kto jednak pamięta, że już w erze mezozoicznej istniały ssaki i były całkiem dobrze zróżnicowane. Tworzyły coraz więcej form, aczkolwiek niezbyt wielkich.

Największym mezozoicznym ssakiem był Repenomamus, ważący kilkanaście kilogramów ssak wielkości borsuka i być może do niego podobny. On jednak nie dotrwał do uderzenia asteroidy przed 66 mln lat. Wymarł we wczesnej kredzie, kilkadziesiąt milionów lat wcześniej.

To jeden z dowodów na to, że ssaki zmieniły się pod koniec kredy i to zmieniły w sposób wielce zaskakujący. Dowodzą tego odkrycia brytyjskich naukowców z Uniwersytetu w Bristolu, o których czytamy w "Palaeontology". Badacze mówią, że ssaki stały się bardziej lądowe pod koniec kredy. Zeszły z drzew, opuściły inne zamieszkane już od czasów jurajskich miejsca i stały się klasycznymi, niedużymi istotami naziemnymi.

Niedużymi, bo ssaki końca mezozoiku nie dorastały już do rozmiarów, jakie osiągał 60 mln lat wcześniej Repenomanus. Zupełnie jakby ewolucja idąca w tym kierunku, czyli zwiększaniu rozmiarów ciała, została zatrzymana. Gdy uderzyła asteroida, ssaki były już niewielkie i ukryte w leśnym runie.

Małe, bo tylko tak mogły przetrwać - uważaliśmy do tej pory. Późna kreda to czas wielu dinozaurów, także bardzo sprawnych drapieżników. Raptory chociażby z pewnością polowały na małe ssaki.

Założenie było takie, że miniaturyzacja była ucieczką ssaków przed zagrożeniem ze strony dinozaurów. Ssaki miały żyć w ich cieniu, przemykać niepostrzeżenie i głównie nocą jako nieduże i trudne do zauważenia istoty. Okazuje się jednak, że wcale tak nie musiało być.

"Niewielkie rozmiary ssaków mezozoicznych często przypisywano presji ze strony dinozaurów. Tymczasem okazuje się, że późnokredowy rozwój okrytonasiennych i siedlisk roślin miały prawdopodobnie większe znaczenie niż dinozaury w wyjaśnianiu wzorców ewolucji i dywersyfikacji ssaków mezozoicznych” - uważa profesor Christine Janis z Uniwersytetu w Bristolu.

Badania wskazują więc na to, że ssaki zmieniły swoje zwyczaje i rozmiary nie z powodu presji dinozaurów, ale zmian zachodzących w kredowej szacie roślinnej.

Epoka kredy to absolutny przełom pod tym względem. Roślinność Ziemi zmieniła się wtedy diametralnie, nawet w porównaniu z jurą. Rozwój roślin kwiatowych, rozwój roślin okrytonasiennych sprawił, że powstały nowe siedliska i nowe możliwości, a ssaki się do nich dostosowywały.

Ewolucja roślin okrytonasiennych w ciągu ostatnich dziesięciu milionów lat kredy skutkowała większym bogactwem siedlisk podszytu lądowego, a to sprzyjało większymi możliwościami zarówno dla ssaków, jak i ptaków żyjących pod koniec mezozoiku - zauważają badacze. Przynajmniej na terenie Ameryki Północnej ssaki stawały się bardziej lądowe pod koniec kredy.

Co więcej, taka zmiana i skrycie się niedużych ssaków w podszycie nowych lasów, jakie urosły w kredzie, walnie przyczyniło się do przetrwania przez nie zagłady 66 milionów lat temu.

O ile dinozaury reagowały na zmiany w roślinności dość ospale, o tyle ssaki natychmiast to wykorzystały. Nowe lasy stały się ich domeną, ale w najniższej, przyziemnej warstwie. Zagłady nie przetrwała większość ssaków nadrzewnych i żyjących w innych środowiskach. Małe gatunki leśne dały sobie radę.

"Rośliny okrytonasienne i ewolucja lasów oraz innych roślin na Ziemi w epoce kredy miały większy wpływ na ssaki niż jakikolwiek dinozaur" - uważają naukowcy. I to one pozwoliły im przeżyć straszną zagładę, a po niej - rozwinąć się w ogromne bogactwo form.