Ekolodzy: System kaucyjny w Polsce może okazać się nieskuteczny
Opublikowano projekt polskiego systemu kaucyjnego i rozpoczęły się jego konsultacje publiczne. Wiceminister klimatu i środowiska Jacek Ozdoba nie wyklucza, że jeszcze sporo może się zmienić, ale eksperci już ostrzegają: bez przeprojektowania system kaucyjny w Polsce może okazać się zbyt skomplikowany i nieskuteczny.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska opublikowało projekt polskiego systemu kaucyjnego. Niemal w tym samym czasie, kolejne kraje europejskie - Słowacja i Łotwa - uruchamiają swoje systemy kaucyjne.
- Cieszy fakt, że projekt ustawy doczekał się publikacji, a tym samym Polska dołączyła do grona europejskich krajów podchodzących systemowo do rozwiązania problemu zaśmiecenia i marnotrawstwa - mówią przedstawiciele Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste.
Jak podkreślił podczas prezentacji założeń projektu wiceminister klimatu i środowiska Jacek Ozdoba, fundamentami systemu kaucyjnego w Polsce będą powszechność oraz brak konieczności okazania paragonu przy zwrocie butelek.
- Zwrot opakowania nie będzie wymagał okazania paragonu potwierdzającego wcześniejsze uiszczenie kaucji. Z kolei nieodebrana kaucja zostanie przekazana producentom z przeznaczeniem do wykorzystania wyłącznie na funkcjonowanie systemu - wyjaśnia wiceminister Jacek Ozdoba.
System kaucyjny w konsultacjach publicznych
Projekt nowelizacji ustawy wprowadzający do Polski system kaucyjny trafił teraz do konsultacji publicznych. Dyskusje będą prawdopodobnie bardzo zacięte, ponieważ dokument w kształcie zaproponowanym przez resort klimatu wzbudził wiele wątpliwości ze strony ekspertów.
Jacek Ozdoba w wywiadzie dla Interii nie wykluczył, że przed wejściem w życie system kaucyjny w Polsce może się jeszcze zmienić o 180 stopni. Wiceminister dodał, że resort chce, aby "konsultacje były bardzo otwarte".
- Wielość operatorów, nieznana wysokość kaucji zależna od decyzji poszczególnych operatorów, brak puszek aluminiowych w systemie, a także jednorazowego szkła - to kwestie kluczowe, które należy ponownie przemyśleć i zaprojektować. W przeciwnym razie system może okazać się skomplikowany, a przez to niepopularny i tym samym nieskuteczny. Ze środowiska zniknie jedynie plastik, a puszki i szkło dalej będą marnotrawione ze szkodą dla środowiska, społeczeństwa i gospodarki - ocenia Filip Piotrowski z Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste.
Jak zauważają przedstawiciele stowarzyszenia zarówno nowo powstające, jak i dobrze funkcjonujące systemy kaucyjne w Europie z reguły opierają się na jednym centralnym operatorze. Takie podejście zapewnia transparentność, jasność i funkcjonalność systemu.
- Decyzja o wysokości kaucji w rękach wielu operatorów to pomysł nie tylko komplikujący kwestie poziomu zwrotu opakowań, ale i dający pole do nadużyć, a także niepotrzebnej i nieuczciwej konkurencji o klienta - przewidują ekolodzy.
Co z puszkami i "małpkami"?
Innym istotnym brakującym elementem są puszki aluminiowe. We wszystkich 24 krajach w Europie, gdzie jest lub będzie system kaucyjny włączono w niego butelki plastikowe i puszki aluminiowe. Zarówno Polskie Stowarzyszenie Zero Waste, jak i Polska Federacja Producentów Żywności chcą, aby system kaucyjny w Polsce dotyczył także puszek.
Innym potencjalnym problemem są jednorazowe szklane butelki. Chodzi o tzw. małpki i bezzwrotne butelki po piwie (stosują je na przykład browary rzemieślnicze).
- Nieuwzględnienie ich w systemie niesie konkretne i wymierne zagrożenia dla środowiska, ludzi i zwierząt. Natomiast włączenie strumienia jednorazowych opakowań do systemu kaucyjnego pozwoli obniżyć koszty selektywnej zbiórki dla gmin, znacznie podnieść poziomy recyklingu tego strumienia, obniżyć koszty dla recyklerów, którzy dostaną czystszy materiał oraz, co najważniejsze, wyrówna szanse wejścia na rynek dla opakowań wielorazowych, które wymagają systemu kaucyjnego - mówią przedstawiciele Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste.
Ekolodzy chcą, aby polski system kaucyjny był systemem centralnym i zarządzanym przez jednego operatora. Powinien być też obowiązkowy dla wszystkich podmiotów wprowadzających opakowania na rynek i przejrzysty pod względem przepływu opakowań i kaucji na rynku - dodają.
System powinien być ogólnopolski, powszechny, wygodny, a więc z jedną stałą stawką obejmującą wszystkie opakowania po napojach: z tworzyw, metali i szkła (także jednorazowego).
Jakub Wojajczyk
