Koty w starożytnym Egipcie. Przedmiot kultu czy tortur?
Magdalena Mateja-Furmanik
W starożytnym Egipcie koty miały status świętych. Bogate rodziny ubierały je w klejnoty i karmiły starannie dobranymi smakołykami na złotych talerzach, a po śmierci mumifikowały. Jednak nie wszyscy okazywali kotom taki szacunek, jak mogłoby się to wydawać.
Są dwie teorie tłumaczące skąd kot wziął się w starożytnym Egipcie. Zgodnie z pierwszą z nich, kot miał przybyć do Egiptu na pokładzie starożytnych statków handlowych około 2 tys. lat p.n.e. Z kolei druga z nich mówi, że staroegipskie koty pochodziły od rodzimego afrykańskiego żbika Felis silvestris lybica, udomowionego przez miejscowych rolników.
Czczenie kotów
Na początku warto sprecyzować w jakim sensie czczono koty. Jak wskazuje egiptolożka, dr Julia Troche z Uniwersytetu Missouri, starożytni Egipcjanie nie czcili zwierząt jako zwierzęcia lecz jako reprezentację boskich aspektów ich bogów. Nie inaczej było w przypadku kotów.
Koty nie były czczone jako bogowie, ale jako naczynia, które bogowie wybrali do zamieszkania i których podobieństwo bogowie zdecydowali się adoptować.
Ich szczególna rola wynikała między innymi stąd, że bogini Bastet była wyobrażana z głową kota.
Wizerunek bogini przeszedł jednak transformację kulturową. Bastet była początkowo przedstawiona jako dzika lwica, ale dopiero później jako posłuszna kotka domowa.
Bogini ta była bóstwem symbolizującym płodność. W związku z tym uważano, że również koty posiadają moc zwiększania płodności, dlatego na malowidłach były często przedstawiane jako siedzące pod krzesłem, na którym znajdowała się kobieta.
Uważano, że bogini może w pełni przekształcić się w kota, jeśli tego zechce, dlatego okazywano szacunek wszystkim kotom, ponieważ każdy futrzasty czworonóg dosłownie mógł być boginią.
Wysoki status kotów był utrzymany przez setki lat. Kres zadało mu dopiero chrześcijaństwo, które stało się główną religią w 330 r. n.e.
Łowcy myszy i węży
Koty miały również bardziej pragmatyczną funkcję do spełnienia w egipskim społeczeństwie. Życie starożytnego Egiptu zależało od wylewu Nilu, który zapewniał ziemię orną niezbędną do rozwoju cywilizacji. Koty chroniły ważne uprawy przed gryzoniami, dzięki czemu Egipcjanom nie groził głód.
Koty były wpuszczane do pomieszczeń ludzkich również dlatego, że przepędzały niebezpieczne zwierzęta, takie jak węże i skorpiony, które były bardzo niebezpieczne dla człowieka.
Jak podaje dr Troche w rozmowie z history.com
W niektórych tekstach grobowych są one pokazane ze sztyletem, przecinając Apopis: bóstwo węża, które zagraża Ra (słońcu) w nocy w Podziemiu.
Prężny biznes: mumifikacja kotów
Ze względu na jego boskie koneksje, zabójstwo kota było karane śmiercią. Z kolei zdechły kot był poddawany mumifikacji z zachowaniem wszelkich honorów.
Surowa kara nie odstraszyła jednak od mordowania kotów, wręcz przeciwnie - dzięki niej monopol na kocie zwłoki mieli kapłani, w stosunku do których prawo nie było egzekwowane.
Zmumifikowane koty były towarem bardzo pożądanym na rynku. Jak podaje portal wielkahistoria.pl starożytni Egipcjanie wierzyli, że "zmumifikowany kot będzie pośredniczył między bogami a poprzednim właścicielem, ułatwiając przepływ modlitwy i zapewniając szczęście żyjącym."
Ze względu na popyt, kapłani stworzyli czarny rynek handlu kotami, które najpierw rozmnażali i hodowali w fatalnych warunkach, by następnie jak najszybciej zabić i zabalsamować. Jak pokazują badania kocich mumii, tylko niewiele z zabitych zwierząt miało więcej niż dwa lata w chwili śmierci. Analiza kości wykazała również, że kotom łamano kręgosłupy.
Najbardziej bezczelni kapłani nie zadawali sobie nawet trudu hodowli i ubicia kotów. Zamiast tego handlowali podróbkami. Jak pokazują badania rentgenowskie, część "kocich" mumii zawierała szczątki innych zwierząt a nawet ludzi.
Źródła: history.com, wielkahistoria.pl, thecollector.com, nationalgeographic.com
