Żbik
Żbik (Felis silvestris) to dziki kot występujący głównie w Europie oraz niektórych częściach Azji. Jest jednym z podgatunków kota dzikiego. Żbik europejski jest przodkiem kota domowego (Felis catus), choć od setek tysięcy lat prowadzi niezależne życie.
Żbik - najważniejsze informacje
Gdzie występują żbiki?
Żbiki zamieszkują tereny w południowo-wschodniej Azji i w Europie.
Zasięg ich występowania jest mocno rozczłonkowany – w zależności od podgatunku. I tak:
- żbik europejski (łac. F. silvestris silvestris) – występuje na północ od Morza Czarnego oraz na wschód od Karpat i Dniepru;
- żbik kaukaski (łac. F. silvestris caucasica) – zamieszkuje Turcję i Kaukaz.
Czy żbiki żyją w Polsce?
Żbiki można spotkać również w Polsce, jednak ich populacja na jej obszarze jest niewielka. Występują jedynie w kilku miejscach we wschodnich Karpatach, w województwach podkarpackim i małopolskim.
Jako miejsce do życia wybierają lasy liściaste i mieszane (w tym także ich skraje) oraz lubią tereny, przez które przepływają potoki i strumienie. Preferują młode, niskie drzewostany z wysokim podszyciem – takie formacje roślinne pozwalają im się ukryć i zaczaić na zwierzynę.
Żbiki to samotnicy
Żbiki są drapieżnikami aktywnymi przede wszystkim o zmierzchu i o świcie. Wtedy zdobywają pożywienie i polują. Ich ofiarami są mniejsze gryzonie, ptaki, jaszczurki i ryby. Oprócz tego polują na małe jelonki i jagnięta oraz koźlęta sarny. Dietę uzupełniają owadami. Żbiki żyjące w Szkocji żywią się głównie królikami. Gdy ci mięsożercy są głodni, a w pobliżu nie ma ich ulubionego jedzenia, zadowalają się padliną.
Żbiki mają swoje terytoria, których powierzchnia wynosi do 3 km2. Na ich terenie zakładają gniazda. Wykorzystują do tego puste dziuple oraz nory borsuków i lisów.
W okresie godowym – przypadającym na luty i marzec – samce walczą o samice. W czasie rui żbiki wydają takie same dźwięki jak koty domowe. Po ciąży trwającej 9 tygodni samica rodzi od 3 do 5 kociąt. Młode zaczynają widzieć po 12. dniach i żywią się mlekiem matki maksymalnie przez 8 tygodni. Po tym czasie przechodzą na dietę mięsną. Samice są gotowe do rozrodu już w wieku 10 miesięcy. Samce osiągają dojrzałość płciową rok później.
Jak wygląda żbik i jak odróżnić go od kota?
Żbiki ważą do ok. 7 kg, a ich ciało ma długość do 65 cm. Dochodzi do tego jeszcze ogon, który może mieć nawet 40 cm. To zwierzęta o mocnej budowie ciała i:
- z burym futrem z czarnymi pręgami – sierść żbika jest długa i puszysta;
- z puszystym ogonem z ciemnymi pierścieniami mi;
- z uszami, a na których znajdują się puszyste frędzle;
- z krótkim, zaokrąglonym pyskiem;
- ze zwykle niebieskimi lub zielonymi oczami;
- z czarnymi opuszkami na stopach.
Żbiki na pierwszy rzut oka przypominają koty domowe. Są jednak od nich zdecydowanie większe i zwykle dwukrotnie cięższe (co jednak zależy od gatunku domowego zwierzęcia).
Czy żbik jest pod ochroną?
W Polsce żbiki są pod ścisłą ochroną gatunkową. Szacuje się, że ich populacja na terenie kraju składa się z zaledwie 200 osobników.
Za taki stan rzeczy odpowiada zagospodarowywanie przez ludzi naturalnych siedlisk żbików. Oprócz tego często krzyżują się one z kotami domowymi – prowadzi to do utraty czystości genetycznej gatunku. Populacja żbików jest też trudna do obserwacji. Zwierząt tych jest mało i prowadzą one skryty tryb życia.
Naturalnymi wrogami tych kotowatych są łasice i gronostaje oraz wilki i zdziczałe psy. Na kocięta czyhają też ptaki drapieżne i lisy.
Ciekawostki o żbikach
- Staropolskie nazwy żbika to step, zdeb, zdbik i żdbik.
- Kiedy żbik jest zdenerwowany i wyczuwa zagrożenie, kładzie swoje uszy na płasko i wydaje charakterystyczne parsknięcia.
- Żbik, zanim zaatakuje swoją ofiarę, obserwuje ją nawet kilkadziesiąt minut.
- Żbiki znajdujące się w niewoli dożywają 18 lat. W środowisku naturalnym żyją znacznie krócej.
- Mimo że żbiki doskonale opanowały sztukę wspinania się na drzewa, to polują na ziemi.
- Mieszaniec kota i żbika to kotożbik. Są naukowcy, którzy uważają, że na terenie Polski nie ma już żbików czystej krwi.
- Samice wypędzają swoje potomstwo z gniazda, gdy młode skończą pół roku.
- W Polsce żbiki znajdują się pod ochroną od 1952 roku.
