Dzięcioł

Rodzina dzięciołowatych obejmuje 219 gatunków, których obecność stwierdza się na całym świecie (oprócz Australii, Madagaskaru i Nowej Gwinei). 

Dzięcioły występują na terenie Ameryki Północnej i Południowej oraz w centralnej i wschodniej części Azji. Niektóre gatunki obserwuje się również w Europie, np. w Polsce.

Na terenie kraju żyją m.in. dzięcioł średni, dzięcioł trójpalczasty, dzięcioł zielony, krętogłów czy dzięciołek. 

Jako miejsce do życia wybierają przeważnie krajobraz leśny, czasem tereny trawiaste. 

Gatunki zaliczające się do rodziny dzięciołowatych należą do kategorii dziuplaków pierwotnych. Takie miano przysługuje ptakom, które potrafią samodzielnie wykuwać dziuple w drzewie i następnie wykorzystywać je w celu założenia gniazda. Dzięcioły co roku wraz z nadejściem nowego okresu lęgowego wykuwają nową dziuplę, starą pozostawiając do użytku wtórnego. 

Z takich otworów stworzonych przez osobniki z rodziny Picidae chętnie korzystają inne ptaki i ssaki leśne, adaptując dziuple np. na własne gniazdo, miejsce noclegowe lub kryjówkę. Rola leśnego „budowniczego” sprawia, że dzięciołowate zaliczają się do gatunków kluczowych (oddziałujących silnie na ekosystem). 

Dzięcioły kują w pniach z wielu powodów. Ważnymi funkcjami stukania w drzewo są też zdobywanie pokarmu, znakowanie terenu oraz komunikacja z innymi przedstawicielami gatunku. Dźwięk bicia w wyschniętą gałąź, czyli tzw. bębnienie, stanowi u dzięciołowatych sygnał godowy. Dzięcioły gnieżdżą się w dziuplach i mają jeden lęg w ciągu roku. Wysiadywaniem jaj i opieką nad młodymi zajmują się razem samiec i samica. 

Rodzina dzięciołowatych obejmuje ptaki liczące od 8 do 55 cm długości i ważące od 8 do 563 g. Wspólną cechą wszystkich gatunków są długie języki zakończone haczykowatymi wypustkami. Odpowiednio długi język ma z jednej strony ułatwiać zdobywanie pokarmu, a z drugiej — amortyzować mózg ptaka podczas wstrząsów przy stukaniu w drzewo. Jak to możliwe? Otóż cienki i sprężysty język dzięcioła jest na tyle długi, aby dwukrotnie opleść się wokół czaszki i tym samym amortyzować uderzenia. Dzięki temu nie dość, że pozwala on wydobywać larwy owadów, mrówki i termity z wąskich kryjówek, to jeszcze chroni głowę przed uszkodzeniami. 

Dodatkowe zabezpieczenie dla mózgu tworzy zbudowana z podatnych na kompresję kości czaszka, która u dzięciołów jest znacznie grubsza niż u innych ptaków. Co ważne, nie tylko głowa jest przystosowana to trudnych warunków pracy. Odporne na wstrząsy są także cały korpus, szyja i dziób ptaka. Tułów przejmuje wszystkie tworzące się naprężenia, czemu sprzyja krótka i silnie umięśniona szyja. Umożliwia ona wykonywanie dość ograniczonych ruchów, zmuszając całe ciało do pochylenia podczas uderzenia. Kluczową rolę w całym procesie łagodzenia skutków wstrząsów odgrywa również ostry i odporny na zginanie dziób. Jest on pokryty masą rogową, która szybko się regeneruje. Dodatkowo u jego podstawy znajdują się mięśnie odpowiadające za amortyzację uderzeń. 

Dzięcioły podlegają w Polsce ochronie gatunkowej. 3 gatunki z rodziny dzięciołowatych są krytycznie zagrożone, 1 gatunek uznaje się za zagrożony, a 7 — za narażone na wyginięcie. Zagrożenia dla ptaków to używanie w rolnictwie środków ochrony roślin oraz wycinanie starych drzewostanów liściastych.