Plastikowe śmieci zmieniają Ziemię. Naukowcy: To coś więcej niż odpady
Zanieczyszczenie plastikiem wpływa na procesy zarządzające funkcjonowaniem całego systemu Ziemi, potęgując zmiany klimatu, utratę bioróżnorodności, zakwaszenie oceanów oraz nadmierne zużycie wody i gruntów. Naukowcy apelują, by plastik nie był traktowany jedynie jako odpad, ale jako produkt szkodliwy dla ekosystemów i zdrowia ludzkiego na każdym etapie jego cyklu życia.
Badanie opublikowane przez międzynarodowy zespół naukowców, w tym Patricię Villarrubia-Gómez ze Stockholm Resilience Centre, podkreśla, że plastik zanieczyszcza każdy zakątek planety, od szczytu Mount Everest po Rów Mariański. "Konieczne jest rozważenie pełnego cyklu życia plastiku, począwszy od wydobycia paliw kopalnych i produkcji pierwotnych polimerów plastikowych" – mówi Villarrubia-Gómez.
Plastik jest wytwarzany z kombinacji tysięcy chemikaliów, z których wiele, to zakłócacze hormonalne czy tzw. "wieczne chemikalia".Znaczna część wykorzystywanych w tworzywach sztucznych związków chemicznych, jest toksyczna i szkodliwa dla ekosystemów oraz zdrowia ludzi. "Powinniśmy postrzegać plastik jako kombinację tych chemikaliów, z którymi codziennie wchodzimy w interakcje" – dodaje badaczka.
Skala problemu
W 2022 r. na świecie wyprodukowano co najmniej 506 mln ton plastiku, z czego tylko 9 proc. poddano recyklingowi. Reszta jest spalana, składowana na wysypiskach lub wyrzucana i może przenikać do środowiska. Mikroplastiki są odkrywane wszędzie, od najgłębszych partii oceanu po ludzkie ciała.
Nowe badanie wykorzystuje ramy tzw. granic planetarnych do ustalenia wpływu plastiku na środowisko, zdrowie i dobrostan ludzi. Granice te wyznaczają limity w kluczowych obszarach środowiskowych, których przekroczenie może prowadzić do nieodwracalnych zmian w ekosystemach i pogorszenia warunków życia.
Naukowcy podkreślają, że zanieczyszczenie plastikiem negatywnie wpływa na wszystkie z tych granic, w tym zmiany klimatu, utratę bioróżnorodności, zakwaszenie oceanów oraz zużycie wody słodkiej i gruntów.
Wpływ plastiku na system Ziemi jest złożony i wzajemnie powiązany, a nasza praca wyraźnie pokazuje, jak plastik działa na destabilizację tego systemu
Jak rozwiązać plastikowy problem?
ONZ koordynuje negocjacje, które mają doprowadzić do podpisania traktatu, który miałby pomóc rozwiązać plastikowy problem. Kolejna runda negocjacji ma rozpocząć się 25 listopada w Korei Południowej.
Autorzy badania wzywają delegatów, by ci przestali patrzeć na kwestie plastiku jako problem dotyczący jedynie odpadów. Zamiast tego proponują podejście uwzględniające cały cykl życia plastiku, od wydobycia surowców, przez produkcję i użycie, po jego uwolnienie do środowiska i wpływ zawartych w tworzywach sztucznych chemikaliów na systemy regulujące funkcjonowanie życia na Ziemi.
Naukowcy zauważają, że istnieją poważne wyzwania w pozyskiwaniu danych na temat produkcji i użycia plastiku. Raportowanie danych miesza ze sobą różne typów polimerów, przekazywane organom nadzorczym dane są też często dostarczane w niestandardowych formatach i nie zawierają dostatecznej ilości szczegółów. "Brak przejrzystości i spójności utrudnia badania i reakcje na problem" – podkreślają autorzy.
Rozmowy na temat traktatu plastikowego przyciągnęły ogromną liczbę lobbystów z branży paliw kopalnych i przemysłowej. Podczas ostatnich rozmów w Ottawie w Kanadzie zarejestrowano 196 lobbystów, w porównaniu do 143 podczas poprzednich dyskusji w Nairobi. Większość jednorazowych plastików (98%) jest produkowana z paliw kopalnych, a siedem największych firm produkujących plastik to firmy z branży paliw kopalnych.
