Rybołów
Rybołowy (Pandionidae) to monotypowa rodzina ptaków. Oznacza to, że obejmuje tylko jeden gatunek - jest nim rybołów zwyczajny (Pandion haliaetus). Te drapieżne ptaki występują na terenie Europy, Ameryki Północnej, środkowej i północnej Azji, zamieszkują Wyspy Zielonego Przylądka oraz północne wybrzeża Afryki. W Polsce można je spotkać na Pojezierzu Zachodnim (na małym obszarze Wielkopolski i na ziemi lubuskiej) oraz na Pojezierzu Mazurskim. Jednak żyjąca na tych terenach populacja jest bardzo mała.
Rybołów - najważniejsze informacje
Rybołowy przebywają w Polsce od połowy marca do połowy listopada – szacuje się, że jest to zaledwie ok. 30 par ptaków. Niektóre ich podgatunki pozostają na terenie kraju także na zimę.
Rybołowy jedzą niemal wyłącznie ryby. W polowaniu na te zwierzęta pomagają im potężne szpony. Ptaki te wypatrują ryby w locie, a następnie wbijają się w taflę wody (nawet na głębokość 1 m), łapią i unieruchamiają bezbronne zwierzę. Zdarza się – choć bardzo rzadko – że ich ofiarą padają skorupiaki, małe ssaki, płazy, gady i ptaki.
Rybołowy żyją wokół dużych, otwartych zbiorników wodnych. Można spotkać je w pobliżu stawów rybnych, jezior hodowlanych oraz zbiorników zaporowych. Kiedy samiec wybierze swój rewir, to zaznacza swoją własność, prezentując imponujący lot polegający na opadaniu, wznoszeniu się i „zawieszaniu” w powietrzu.
Ptaki te zakładają gniazda w rozłożystych, starych koronach drzew. Najczęściej budują je na sosnach, rzadziej na modrzewiach i świerkach. Samica składa w gnieździe od 2 do 3 jaj – są one białe i mają ciemne, brązowe plamki. Wysiaduje je wspólnie z samcem. Pisklęta wykluwają się po ok. 5 tygodniach, jednak w kilkudniowych odstępach. Karmi je matka. Po 9 tygodniach potrafią latać, a dojrzałość płciową osiągają dopiero po 3 latach.
Jak wygląda rybołów?
Rybołowy mają do 5 kg, a ich ciało jest długie na 60 cm. Wyróżnia je imponująca rozpiętość skrzydeł, która wynosi 170 cm. Ptaki te mają:
- brązowy grzbiet i wierzchnią powierzchnię skrzydeł oraz białe brzuchy – upierzenie jest takie samo u samców i samic;
- szaroniebieski dziób i nogi, które są zgięte w locie;
- nozdrza, które zamykają się, gdy zwierzę nurkuje;
- długie, potężne, zakrzywione szpony, które umożliwiają łowienie ryb – ptak może ustawić je tak, że dwa palce przednie są przeciwstawne do dwóch tylnych;
- wąskie i długie skrzydła;
- silnie natłuszczone, „wodoodporne” pióra – nie nasiąkają one wodą i nie stają się od niej ciężkie. Dlatego rybołowy mogą bez problemu wznieść się wysoko tuż po nurkowaniu.
Czy rybołowy są pod ochroną?
IUCN (Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody) uznaje rybołowy za gatunek najmniejszej troski. Jednak na terenie Polski ptaki te są bardzo rzadkie i znajdują się pod ścisłą ochroną. Mają status VU, co oznacza, że stanowią gatunek wysokiego ryzyka zagrożenia wyginięciem.
Przyczyną malejącej populacji rybołowów jest działalność człowieka. Mimo zakazu, prześladuje się i ostrzeliwuje te ptaki – głównie w pobliżu stawów hodowlanych, gdyż żywią się one żyjącymi w nich rybami. Za coraz mniejszą liczbę rybołowów odpowiada też wycinka starych drzew (na których zakładają gniazda) oraz zagospodarowywanie środowiska naturalnego na cele turystyczne.
Ciekawostki o rybołowach
- Jeszcze w XIX wieku w Polsce żyło ok. 300 par rybołowów.
- Największa liczba stanowisk lęgowych rybołowów w Polsce znajduje się w Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej (na Mazurach).
- Zdarza się, że rybołowy zakładają gniazda na słupach linii wysokiego napięcia.
- Ornitolodzy szacują, że jedna para rybołowów wyławia z wody aż od 150 do 170 kg ryb rocznie.
- W Polsce wybudowano 200 sztucznych platform lęgowych dla rybołowów.
- Ptaki te wyławiają ze stawów hodowlanych zwłaszcza gatunki karpiowate.
- 90% wszystkich żyjących w Europie rybołowów występuje w Skandynawii i w Rosji.
- Rybołowy podlegają ochronie w ramach tzw. Dyrektywy Ptasiej UE.
- Sosny, na których niegdyś zakładały gniazda rybołowy, miały ok. 150 lat. Dziś wycina się drzewa mające od 80 do 120 lat.
