Dzięcioł
Piątek, 19 stycznia 2024 (15:20)
Aktualizacja Wtorek, 28 maja 2024 (13:00)
Dzięcioły (Picidae) to ptaki z rodziny dzięciołowatych, liczącej ponad 200 gatunków. Występują na całym świecie, głównie w lasach i zadrzewionych terenach. Charakteryzują się silnym dziobem i długim językiem, które służą do wykuwania dziupli w drzewach oraz zdobywania owadów spod kory. Dzięcioły mają także sztywne sterówki, które pomagają im wspinać się po pniach drzew. Są ważne dla ekosystemu, tworząc siedliska dla innych gatunków zwierząt.
Dzięcioł - najważniejsze informacje
-
Rodzina:
dzięciołowate
-
Rząd:
dzięciołowe
-
Gromada:
ptaki
-
Typ:
strunowce
-
Królestwo:
zwierzęta
Rodzina dzięciołowatych obejmuje 219 gatunków, których obecność stwierdza się na całym świecie (oprócz Australii, Madagaskaru i Nowej Gwinei).
Dzięcioły występują na terenie Ameryki Północnej i Południowej oraz w centralnej i wschodniej części Azji. Niektóre gatunki obserwuje się również w Europie, np. w Polsce.
Na terenie kraju żyją m.in. dzięcioł średni, dzięcioł trójpalczasty, dzięcioł zielony, krętogłów czy dzięciołek.
Jako miejsce do życia wybierają przeważnie krajobraz leśny, czasem tereny trawiaste.
Co jedzą dzięcioły?
Gatunki zaliczające się do rodziny dzięciołowatych należą do kategorii dziuplaków pierwotnych. Takie miano przysługuje ptakom, które potrafią samodzielnie wykuwać dziuple w drzewie i następnie wykorzystywać je w celu założenia gniazda. Dzięcioły co roku wraz z nadejściem nowego okresu lęgowego wykuwają nową dziuplę, starą pozostawiając do użytku wtórnego.
Z takich otworów stworzonych przez osobniki z rodziny Picidae chętnie korzystają inne ptaki i ssaki leśne, adaptując dziuple np. na własne gniazdo, miejsce noclegowe lub kryjówkę. Rola leśnego „budowniczego” sprawia, że dzięciołowate zaliczają się do gatunków kluczowych (oddziałujących silnie na ekosystem).
Dzięcioły kują w pniach z wielu powodów. Ważnymi funkcjami stukania w drzewo są też zdobywanie pokarmu, znakowanie terenu oraz komunikacja z innymi przedstawicielami gatunku. Dźwięk bicia w wyschniętą gałąź, czyli tzw. bębnienie, stanowi u dzięciołowatych sygnał godowy. Dzięcioły gnieżdżą się w dziuplach i mają jeden lęg w ciągu roku. Wysiadywaniem jaj i opieką nad młodymi zajmują się razem samiec i samica.
Jak wygląda dzięcioł?
Rodzina dzięciołowatych obejmuje ptaki liczące od 8 do 55 cm długości i ważące od 8 do 563 g. Wspólną cechą wszystkich gatunków są długie języki zakończone haczykowatymi wypustkami. Odpowiednio długi język ma z jednej strony ułatwiać zdobywanie pokarmu, a z drugiej — amortyzować mózg ptaka podczas wstrząsów przy stukaniu w drzewo. Jak to możliwe? Otóż cienki i sprężysty język dzięcioła jest na tyle długi, aby dwukrotnie opleść się wokół czaszki i tym samym amortyzować uderzenia. Dzięki temu nie dość, że pozwala on wydobywać larwy owadów, mrówki i termity z wąskich kryjówek, to jeszcze chroni głowę przed uszkodzeniami.
Dodatkowe zabezpieczenie dla mózgu tworzy zbudowana z podatnych na kompresję kości czaszka, która u dzięciołów jest znacznie grubsza niż u innych ptaków. Co ważne, nie tylko głowa jest przystosowana to trudnych warunków pracy. Odporne na wstrząsy są także cały korpus, szyja i dziób ptaka. Tułów przejmuje wszystkie tworzące się naprężenia, czemu sprzyja krótka i silnie umięśniona szyja. Umożliwia ona wykonywanie dość ograniczonych ruchów, zmuszając całe ciało do pochylenia podczas uderzenia. Kluczową rolę w całym procesie łagodzenia skutków wstrząsów odgrywa również ostry i odporny na zginanie dziób. Jest on pokryty masą rogową, która szybko się regeneruje. Dodatkowo u jego podstawy znajdują się mięśnie odpowiadające za amortyzację uderzeń.
Czy dzięcioły są pod ochroną?
Dzięcioły podlegają w Polsce ochronie gatunkowej. 3 gatunki z rodziny dzięciołowatych są krytycznie zagrożone, 1 gatunek uznaje się za zagrożony, a 7 — za narażone na wyginięcie. Zagrożenia dla ptaków to używanie w rolnictwie środków ochrony roślin oraz wycinanie starych drzewostanów liściastych.
Ciekawostki o dzięciołach
- Dzięcioły na wykuwaniu dziupli spędzają od kilku do kilkunastu godzin dziennie.
- Dzięcioł zielony stuka dziobem w korę z prędkością 25 km/h, wykonując w pojedynczych seriach ok. 10-20 uderzeń na sekundę.
- Uderzając w drzewo, dziób dzięcioła jest skierowany prostopadle do powierzchni kory.
- Mózg dzięcioła nie unosi się w płynie mózgowo-rdzeniowym (jak u ludzi). Zamiast tego dokładnie wypełnia czaszkę, dzięki czemu lepiej znosi wstrząsy i częste uderzanie.
- Niektóre gatunki dzięciołów umieszczają szyszki w zagłębieniu (tzw. kuźni) i rozbijają je, aby wyjeść znajdujące się wewnątrz nasiona.
- Wiosną niektóre dzięciołowate nakłuwają korę brzozy, aby wypić wypływający sok i zjeść gromadzące się przy nim owady.
Powiązane z tematem Dzięcioł
-
Ptaki
Ptaki są jednymi z najbardziej zróżnicowanych grup zwierząt. Zidentyfikowano ponad 10 tysięcy gatunków, które różnią się rozmiarami, kształtem, kolorem i zachowaniami. Ptaki zamieszkują...
Dzięcioł - Wiadomości
-
Hełm czy młot? Przełomowe odkrycie właściwości czaszek dzięciołów
Wtorek, 26 lipca 2022 (15:15)Świat nauki i my sami od dawna zastanawiamy się, jak to się dzieje, że dzięcioły mogą wielokrotnie uderzać dziobami o pnie drzew, nie uszkadzając mózgu. Ich czaszki porównywano zazwyczaj... -
Jak pozbyć się dzięciołów z naszych budynków?
Poniedziałek, 2 maja 2022 (15:15)Nie trzeba być doświadczonym ornitologiem, aby rozpoznać charakterystycznie stukającego dzięcioła. Nie trzeba także być specem od zwalczania niechcianych zwierząt, aby przegonić takiego...
Dzięcioł - Wideo
-
Dzięcioły i kaczki polubiły polskie miasta. Latarnie i balkony także
Środa, 10 kwietnia (18:55)Dzięcioły bijące dziobami w latarnie i wykuwające dziuple w elewacji budynków, mewy gnieżdżące się kolonijnie na dachach bloków i kaczki krzyżówki... zakładające gniazda na balkonach....
