Wampirzy ptak mroczny jak noc. Nie poradzi sobie bez kulek na mole
Papuasom nie przyszłoby to do głowy, oni Drakuli nie znali. W ich wierzeniach ten tajemniczy ptak był bezcennym i zapierającym dech duchem nowogwinejskiego lasu. Dlatego sępica, nazwana przez europejskich odkrywców Nowej Gwinei ptakiem Drakuli, znalazła się na krawędzi wymarcia. Uratować ją może... naftalina. Kulki stosowane przeciw molom.
Czarne pióra mieniące się odcieniami szarości, a do tego - czerwień na spodzie ciała, który wygląda zupełnie tak, jakby sępica nosiła czarny płaszcz ze szkarłatnym podbiciem. Taki płaszcz, jaki nosić miał hrabia Drakula. Trudno się więc dziwić, że europejskim badaczom Nowej Gwinei ptak ten skojarzył się z księciem ciemności i bohaterem książki Brama Stokera z 1897 r.
Pół Azja, pół Australia. Pół papuga, pół sęp
Wtedy, pod koniec XIX w., Nowa Gwinea wciąż była słabo zbadaną wyspą. Do dzisiaj zresztą takową pozostaje. Jej unikalna fauna, na poły australijska, na poły azjatycka, a w sporej mierze absolutnie unikalna, fascynuje i stanowi przykład na alternatywny sposób budowania pozostających w izolacji ekosystemów.
Nowa Gwinea długo była połączona z Australią. Oddzieliła się od niej dopiero 10 tys. lat temu, to bardzo niedawno. Na tyle niedawno, że wyspa zachowała wiele zwierząt żyjących również po drugiej stronie Cieśniny Torresa, ale zarazem dość długo, by powstały tu nowe gatunki na ich bazie. Takie jak sępica.
Ten ptak jest absolutnie fascynujący z ornitologicznego punktu widzenia, ponieważ nie ma żadnego pokrewnego gatunku po australijskiej stronie morza. Ma za to - i wskazują na to badania DNA - krewniaczki na... Madagaskarze!
To zupełnie po drugiej stronie Oceanu Indyjskiego, tysiące kilometrów dalej, ale to właśnie tam żyje kilka gatunków papuzic, zamieszkujących Madagaskar, Seszele i Komory.To one są bliskimi krewniaczkami papuaskiej sępicy, co jest dowodem na to, że niegdyś i Madagaskar, i Nowa Gwinea tworzyły jeden ląd zwany Gondwaną.
Skąd się wzięła na Nowej Gwinei ta papuga?
Nawet Australijczycy byli zdumieni tym ptakiem, który wyłania się z nowogwinejskiego lasu deszczowego. W swym arystokratycznym, wampirzym płaszczu z piór ukazuje swą mroczną głowę, niemal nagą aż do szyi. Pióra, oczywiście czarne, rosną jedynie z tyłu głowy, na czole i policzkach. To robi dodatkowe wrażenie, bowiem sępica rzeczywiście wygląda jak sęp. Sęp we wdzianku Drakuli.
Wrażenie jest wspaniałe, ale całkowicie wytłumaczalne. Naga głowa jest potrzebna ptakowi do pobierania pokarmu. Nie, to nie padlina, a sępica nie jest sępem. Trudno rozpoznać w niej papugę, bowiem wiele z tych ptaków to gatunki niezwykle kolorowe, raczej unikające czarnych tonacji, nawet złamanych szkarłatem.
Tutaj mamy inną sytuację. To papuga odżywiająca się bardzo wyspecjalizowanym pokarmem, którym są owoce figowca. W zasadzie jedynie dwóch gatunków figowca: Ficus hesperidiiformis i Ficus baeuerlenii.To owoce miękkie, lepkie, więc brak piór na głowie papugi pozwala jej łatwiej poradzić sobie z miąższem, nie upaćkać się aż tak bardzo.
Sępica jest na tyle wyspecjalizowana pokarmowo, że staje się to dla niej groźne. Przy niedoborze tego rodzaju pokarmu jakim są figi, ptak prawdopodobnie sięga po inne miękkie jak mango czy pandan, ale jednak figa to figa. Tam gdzie ona, tam sępica. A tam gdzie ona, tam figi, bowiem ptak ten jest absolutnie kluczowym rozsiewaczem nasion tych drzew. I przy okazji zapylaczem, bowiem pyłek na nagiej głowie ptaka przenosi się łatwo z kwiatu na kwiat. Sępica odpowiada za wzrost lasów nowogwinejskich, zwłaszcza lasów figowych.
Rzadka papuga na głowach Papuasów
Papuasi znają sępicę od lat. Nie wiążą jej wyglądu, czarnych piór, czarnej i nagiej głowy plus czerwonego podszycia z mitami o wampirach. Nie widzą w niej krwiopijcy i demona, ale papuga ta jest dla nich ważna jako duch lasu.
Od wieków była ceniona przy tworzeniu ozdób i strojów. Czarne i czerwone pióra sępicy są od dawna elementem, jakim można znaleźć na nakryciach głowy używanych przez papuaskich wodzów czy szamanów.
Finezyjne, rozbudowane nakrycia głów w Papui są bardzo częste, a miejscowi wykorzystują do nich wspaniałe pióra miejscowych ptaków, np. ptaków rajskich. Sępic jednak tak, gdyż ich kolory są unikalne.
I to jest problem. Wybijanie papug z racji owych ozdób trwa od dawna. Oblicza się, że każdego roku ginie od 3 do 4 tys. tych papug tylko w Papui-Nowej Gwinei, a to jest kilka procent populacji rocznie. W tym tempie sępica zniknie za kilka lat.
Naftalina na ratunek papugom
Stąd akcja World Conservation. Strategy, czyli WSC, która zajmuje się ochroną dzikiej przyrody w Nowej Gwinei. Ponieważ nie da się wytrzebić zwyczaju pozyskiwania piór tej papugi na pióropusze, WSC wymyśliła rozpowszechnienie wśród Papuasów... środków ochrony piór.
Jak czytamy na stronie WSC: "Opracowaliśmy zestaw ochronny składający się z kulek naftalinowych, papieru i wytrzymałych folii plastikowych z instrukcją, aby poprawić konserwację tradycyjnych papuaskich nakryć głowy poprzez zwiększoną ochronę przed pleśnią, gryzoniami i uszkodzeniami spowodowanymi przez owady. Uzasadnieniem takiej inicjatywy jest to, by uniknąć kosztów wymiany piór i utrzymać dobry stan dotychczasowego nakrycia głowy. Każde wydłużenie okresu użytkowania takiego pióropusza powinno skutkować mniejszym zapotrzebowaniem na nowe pióra".
A to może ułatwić ochronę sępicy, która w wielu górskich regionach Nowej Gwinei została już wytępiona. Zwłaszcza w północnej części Papui. Najprawdopodobniej zachowała się głównie w indonezyjskiej części wyspy.
