To może być najstarszy znany ptak. Trwa od niepamiętnych czasów

Nowa Zelandia to szczególne przyrodniczo miejsce na świecie. Wiele tutejszych zwierząt jest tak oryginalnych, że naukowcy zachodzą w głowę, skąd się wzięły i jak ewoluowały. To bowiem ląd pozbawiony niemalże ssaków - z rodzimych lądowych mamy tu tylko dwa gatunki nietoperzy. Wolne miejsca i nisze zajęły ptaki, ewoluujące w niespotykane formy odpowiadające grupom ssaków na innych kontynentach.

Jednym z takich ptaków jest kakapo, gatunek dużej papugi o bardzo specyficznym i słabo kojarzącym się z papugami trybie życia. To spory ptak, waży nawet 4 kg. Nie potrafi latać. Na dodatek kakapo jest papuga kryjącą się w norach pod ziemią. Aktywna jest nocą, kiedy to spaceruje po trawiastych halach nowozelandzkich i sygnalizuje swoją obecność pohukiwaniem podobnym do sów.

Kakapo jest tak przystosowana do naziemnego trybu życia i tak bardzo porzuciła lot, że nie ma nawet grzebienia, który u ptaków stanowi ważny przyczep mięśni skrzydeł. U tej nocnej papugi skrzydła służą jedynie do utrzymywania równowagi ciała np. podczas skoku z drzewa na ziemię, gdy przydają się do amortyzacji. Może dlatego nie zniknęły zupełnie jak u kiwi.

Te adaptacje do nielotnego i naziemnego, często nocnego trybu życia u nowozelandzkich ptaków są wtórne, wynikające z braku drapieżników, przed którymi należałoby się wzbijać w powietrze. Wiele ptaków Nowej Zelandii zatem nie lata, a naukowcy zastanawiają się na jakim etapie ich ewolucji doszło do takich zmian.

Nowe badania wskazują, że znacznie dawniej niż nam się zdaje.

Można je przeczytać w "Science Direct", gdzie analizowana jest fauna mioceńska Nowej Zelandii, zatem fauna sprzed około 20 milionów lat. Warto pamiętać, że kontynent zwany Zelandią (dzisiaj w większości zalany przez ocean, tylko Nowa Zelandia wystaje na powierzchnię) zaczął się oddzielać od reszty Gondwany (w tym Australii) około 95 milionów lat temu, jeszcze w epoce dinozaurów. Proces jednak zakończył się dopiero w kenozoiku. Około 20 milionów lat temu doszło do ukształtowania się Alp Nowozelandzkich i powstania obecnego ekosystemu Nowej Zelandii. Około 10 milionów lat Zelandia i dzisiejsza Nowa Zelandia ostatecznie oderwały się od Antarktydy.

Wtedy też kształtowała się oryginalna fauna tego kraju, wśród której tak mocno wyróżniają się ptaki. Niegdyś mieszkały tu naprawdę ogromni przedstawiciele tej gromady np. moa, jedne z największych ptaków w historii, a także polujące na nie orły Haasta o rozpiętości skrzydeł 260 cm, zatem większe niż nasze bieliki.

Naukowcy prowadzący badania na Nowej Zelandii działali zwłaszcza niedaleko miejscowości St. Bathans w Otago, gdzie znajdują się ślady najstarszej fauny czwartorzędowej kraju. W znaleziskach tu zgromadzonych ptaki (około 45 kopalnych gatunków, kilka tysięcy kości) są najczęstszymi kręgowcami niebędącymi rybami, wśród których ptactwo wodne dominuje zdecydowanie. Co istotne, fauna St Bathans dowodzi, że dawna Zelandia miała już w okresie wczesnego miocenu wszystkie endemiczne dzisiaj grupy ptaków Nowej Zelandii .

Na tej podstawie można zatem ustalić, jak ewoluowały i które z nich są najstarsze. Dotąd za takowe uważano moa oraz kiwi i takahe, ale w wypadku takahe wiemy już, że ten duży chruściel trafił na Zelandię z Australii, gdzie występowali jego przodkowie.

"Prawdziwie oryginalnymi kopalnymi zwierzętami Nowej Zelandii okazują się tutejsze nietoperze, niektóre mięczaki, a z ptaków bargliki i właśnie kakapo" - czytamy.

Ta nielotna papuga jest prawdziwie oryginalnym, prastarym gatunkiem nowozelandzkim, który przeszedł transformację w ptaka dość nietypowego, nielotnego i nocnego, ale od bardzo dawna jego ewolucja w zasadzie się zatrzymała. Papuga nie musiała się zmieniać, bo też nie zmieniały się warunki, w jakich żyła - przynajmniej aż do przybycia tu ludzi, zwłaszcza Europejczyków i ich nowych zwierząt jak koty czy szczury. A ma niezwykłe właściwości, do których należy chociażby bardzo niskie PPM, czyli niski wskaźnik przemiany materii. To pomaga jej przetrwać.

Możliwe, że kakapo jest najstarszym gatunkiem ptaka istniejącym na świecie. Dotąd za takowe uważano przedstawicieli wszelkich bezgrzebieniowców, do których zalicza się kiwi, kazuary, strusie. Prastare są także amerykańskie kusacze oraz żuraw kanadyjski, którego kopalne szczątki znajdowane w Ameryce Północnej przekraczają dwa miliony lat.

Kakapo to także jeden z najrzadszych i najbardziej zagrożonych ptaków świata. 20 lat temu niepokój w Nowej Zelandii wzbudził fakt, że papugi przestały wyprowadzać lęgi. Zmieniło się to dopiero w 2011 roiku, gdy w kraju zostało tylko 125 ptaków. Dzisiaj jest ich dwukrotnie więcej.