Pomyłka została wyjaśniona. Wiemy już, kiedy narodziły się smoki

Historia niedużego zwierzęcia zwanego Cryptovaranoides pokazuje jak łatwo o pomyłkę w kwestii badan paleontologicznych, o ile dane są niepełne. I jak wiele zmienia dokładna analiza skamieniałych szczątków. To zwierzę znaleziono bowiem w skałach kamieniołomu Slickstones niedaleko angielskiego Bristolu wraz ze skamieniałościami klewozaura. Clevosaurus to gad należący do lepidozaurów, który powszechnie występował w epoce triasu na terenie Pangei. Był jednym z najczęściej spotykanych organizmów, a wyglądem przypominał hatterię i przypominał również tego nowozelandzkiego gada uznawanego dzisiaj za żywa skamielinę z tamtych czasów.

Okazało się jednak, że wśród licznych szczątków klewozaurów są inne, które należą do odmiennego i - jak się okazało - przełomowego zwierzęcia. To był Cryptovaranoides, zwierzę podobne do jaszczurki.

Pomysł, aby zaliczyć to zwierzę do jaszczurek został jednak odrzucony jako niedorzeczny. Mówimy wszak o szczątkach zawierających ślady dawnego życia Pangei, datowanych na trias i 205 milionów lat. To epoka, w której dopiero powstawały dinozaury i kształtowały się nowe formy życia, które miały odtąd stanowić o mezozoiku. Nie było wśród nich jaszczurek.

Rozwinięte grupy gadów takie jak węże czy jaszczurki powstały znacznie później, dopiero w jurze. Najstarszy znany wąż to Eophis znany ze skał Anglii sprzed 167 milionów lat, a inne łuskonośne jak jaszczurki powstały także w tym okresie. A zatem jaszczurka nie mogła istnieć w triasie. Stąd szczątki Cryptovaranoides zakwalifikowano jako skamieniałości archozauromorfa. Archozauromorfy to grupa zwierząt obejmująca np. krokodyle czy dinozaury, czyli zwierzęta niezbyt spokrewnione z lepidozaurami takimi jak hatteria czy klewozaur. I ta istota spod Bristolu musiała do nich należeć, innej opcji nie było. Byłaby to podobna sytuacja jak w wypadku zwierząt takich jak Prolacerta. To podobne do jaszczurki zwierzę znaleziono w RPA i na Antarktydzie, zakładano że jest może ogniwem przejściowym między permskimi gadami a późniejszymi zaawansowanymi jaszczurkami, ale okazało się, że nic z tego

Tymczasem wnikliwsze badania skamielin pokazały, że to błędne myślenie. Cryptovaranoides to co innego. Został zakwalifikowany błędnie, to jednak jest prymitywna jaszczurka. Co więcej, najstarszą jaką znamy, sprzed 205 milionów lat.

Pomogła tomografia 3D i bardzo dokładne badanie detali szkieletu zwierzęcia. „Wszystkie szczegóły czaszki, szczęk, zębów i kości kończyn potwierdzają, że Cryptovaranoides jest jaszczurką, a nie archozauromorfem” – stwierdził profesor Mike Benton z Uniwersytetu w Bristolu. Można to prześledzić w "Royal Society Open Sciecne", które opisuje prace nad tą pradawną jaszczurką z Anglii.

To znaczy, że musimy przesunąć czas powstania tych gadów o prawie 40 milionów lat wstecz, do triasu. To wtedy powstała grupa gadów łuskonośnych, czyli grupa obejmująca współczesne węże i jaszczurki takie jak warany, zwinki czy agamy. Wtedy były w mniejszości, dzisiaj to 9 tysięcy gatunków, czyli ponad 90 procent wszystkich gadów świata. Odniosły one spektakularny sukces, który rodził się 205 milionów lat temu.