Podręczniki trzeba pisać na nowo? Na żyrafy musimy spojrzeć inaczej
Oprac.: Katarzyna Nowak
Populacja afrykańskich żyraf drastycznie zmalała w ciągu ostatnich dziesięcioleci. Żeby skuteczniej chronić te zwierzęta i zatrzymać ich wymieranie, wykonano ogrom badań i testów, czego wynikiem było rozróżnienie czterech różnych gatunków tych ssaków. Naukowcy dostarczają teraz kolejnych dowodów na to, że taki podział żyraf miał swoje uzasadnienie.
Jeszcze do niedawna żyrafy były uważane za jeden gatunek. W 2016 r. wyodrębniono jednak cztery oddzielne gatunki: żyrafę północną, siatkowaną, masajską i południową.
Udowodniono, że te cztery grupy żyraf nie krzyżowały się ze sobą i nie wymieniały materiału genetycznego, co wskazuje na to, że żyrafy wyewoluowały w odrębne gatunki. A to ma według badaczy ogromne znaczenie dla wysiłków podejmowanych dla ochrony tych zwierząt.
Cztery gatunki żyraf o wyjątkowych cechach
Żyrafy należą do najbardziej wyjątkowych ssaków zarówno pod względem anatomii, jak i rozwoju rodowego i ekologii na świecie.
Analizy czaszek żyraf pochodzących z różnych części Afryki wskazują, że zwierzęta mają zindywidualizowane cechy i nie należą do tego samego gatunku - sugerują badacze z uniwersytetu w Cape Town oraz organizacja Giraffe Conservation Foundation.
Badania ponad 500 czaszek wykazały istotne różnice między wszystkimi czterema gatunkami. Unikalne cechy rozwojowe i morfologiczne mają według badaczy znaczenie dla działań na rzecz ochrony tych zwierząt.
W badaniu "Heads Up. Four Giraffa Species Have Distinct Cranial Morphology" wykryto istotne różnice między wszystkimi czterema gatunkami żyraf: żyrafą północną (Giraffa camelopardalis), żyrafą siatkowaną (G. reticulata), żyrafą masajską (G. tippelskirchi) i żyrafą południową (G. giraffa). Różnice między gatunkami mają m.in. wpływ na zachowanie i reprodukcję żyraf, kształt czaszki żyraf południowej Afryki wskazuje też na podobieństwo do szkieletu wymarłych przodków.
"Wszystkie gatunki żyraf potrzebują odrębnych strategii ochrony. Przemieszczanie i krzyżowanie się zwierząt może mieć negatywne konsekwencje" - komentują badania naukowcy z Giraffe Conservation Foundation.
Żyrafy mogą wyginąć
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) do niedawna uznawała jeden gatunek żyrafy, podzielony na dziewięć podgatunków.
IUCN opublikowała aktualny status (2025) wszystkich czterech gatunków żyraf. Żyrafa masajska i siatkowana są zagrożone wyginięciem, żyrafa północna jest krytycznie zagrożona, w najlepszej sytuacji jest populacja żyrafy południowej.
Żyrafy pierwotnie wędrowały po całej Afryce. W XVIII wieku ich liczebność oszacowano na ponad milion osobników. Pod koniec XIX wieku żyrafy, jak i inne zwierzęta parzystokopytne zostały zdziesiątkowane przez choroby odzwierzęce zwleczone do Afryki z Europy.
W latach 80. XX wieku oszacowano, że w Afryce żyje 155 tys. żyraf. Na podstawie tych danych Giraffe Conservation Foundation szacuje, że populacja afrykańskich żyraf zmniejszyła się o prawie 30 proc. Obecnie na świecie pozostało tylko około 117 tys. osobników.
Do rodziny żyrafowatych należą dwa występujące współcześnie rodzaje: żyrafa i okapi leśne, którego wygląd - charakterystyczne pręgi - przypomina bardziej futro zebry, niż, jak się okazuje, najbliżej spokrewnionej z nim żyrafy.
Dotychczas aż siedem gatunków żyraf opisano jako wymarłe.
