Pijawki są nadal używane w medycynie zachodniej. Kiedy są skuteczne?

Ellie Lofgreen padła ofiarą rzadkiego rodzaju raka - mięsaka maziówkowego. Chirurdzy usunęli guz wielkości małego melona, który znajdował się wokół stawu kolanowego, a także wycięli kilka centymetrów kości i mięśni przymocowanych do kolana. Następnie włożyli metalowy implant w jej nogę i pokryli go dużym fałdem mięśni i przeszczepioną skórą z uda. Jednak kilka godzin później fałd zaczął zmieniać kolor na fioletowy - znak, który oznaczał, że przeszczepiona tkanka umiera.

Konieczne było uratowanie przeszczepu, więc zespół medyczny zaproponował leczenie, które zaskoczyło pacjentkę: pijawki.

Oprócz obrzydzenia pacjenci często czują zdziwienie, gdy słyszą podobną propozycję. We współczesnej medycynie stosowanie pasożytów wysysających krew kojarzy się z szarlatanerią a nie procedurą medyczną z prawdziwego zdarzenia. Jednak ich zastosowanie w chirurgii plastycznej i rekonstrukcyjnej rośnie od 2004 r., kiedy to amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła pijawki jako rozwiązanie medyczne w celu złagodzenia zatorów żylnych i przywrócenia przepływu krwi w uszkodzonych tkankach.

Kiedy lekarze wiążą kawałek tkanki z inną częścią ciała, łączą również naczynia krwionośne przeszczepu z naczyniami otaczającej tkanki, aby utrzymać dopływ krwi. Te operacje często kończą się sukcesem, ale gdy sprawy nie idą zgodnie z planem, pierwszym krokiem jest zabranie pacjenta z powrotem na salę operacyjną, ponowne zbadanie szwów i ponowne połączenie naczyń krwionośnych. Jednak, choć jest to rzadkie, to rozwiązanie również może zawieść. Wtedy potrzebne są pijawki.

Chociaż istnieje ponad 600 gatunków pijawek, w tym niektóre, które nie ssą krwi, europejskie Hirudo medicinalis i śródziemnomorskie Hirudo verbana są najczęściej używane przez medycynę. Mają trzy przypominające piłę szczęki, każda z około stu zębami, które są używane przez zwierzęta do przekłuwania skóry.

Przez dziesięciolecia laboratoria w kilku krajach, w tym w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych Ameryki, Francji, Turcji i na Ukrainie, zajmowały się hodowlą pijawek medycznych. Carl Peters-Bond z Biopharm UK, firmy, która dostarcza około połowy pijawek lekarskich używanych w szpitalach na całym świecie, hoduje je od prawie 30 lat.

 Pijawka gotowa do użycia medycznego potrzebuje od roku do dwóch, aby dorosnąć. Proces hodowli polega na karmieniu pasożytów po trzech tygodniach od wyklucia, następnie między ósmych a dziesiątym tygodniem życia,  a na końcu między czwartym a piątym miesiącem. Następnie głodzi się je nawet dwa lata. Pijawki muszą być wygłodniałe.

Kiedy gryzie, pijawka powoli ssie krew i wstrzykuje związki, takie jak hyrudyna i callin, obecne w ślinie, które zapobiegają krzepnięciu krwi. Ślina pijawek zawiera również substancje podobne do histaminy, które rozszerzają naczynia krwionośne i poprawiają krążenie. Lekarze stosują również leki przeciwzakrzepowe, takie jak heparyna, aby zapobiec tworzeniu się skrzepów krwi podczas operacji rekonstrukcyjnych.

W zależności od wielkości przeszczepu i stopnia zatłoczenia, stosowanie pijawek może trwać od trzech do dziesięciu lub więcej dni, aż tkanka stanie się mniej spuchnięta. Pacjenci pozostają w szpitalu, podczas gdy personel medyczny nadzoruje proces, zastępując każdą nabrzmiałą pijawkę nową, głodną. Każde stworzenie może być użyte tylko raz. Po użyciu jest topione w alkoholu.

Badanie, w którym przeanalizowano 277 przypadków stosowania pijawek medycznych, wykazało 78-procentowy wskaźnik sukcesu. Jednak brak wiarygodnych losowych testów kontrolnych - punktu odniesienia dla oceny skuteczności interwencji - spowodował, że terapia pijawkami wciąż nie cieszy się dużym zaufaniem.

Największą wadą terapii jest to, że pacjenci mogą rozwinąć infekcje dermatologiczne w reakcji na takie zabiegi z powodu bakterii Aeromonas, która żyje w jelicie pijawek i jest obecna w ich ślinie. Wielu hodowców pijawek nie używa antybiotyków, ponieważ chociaż lek może wyeliminować te bakterie z jelit, później i tak one wrócą.

Jedyne, co można zrobić, to wygłodzić pijawki, tak aby nie było krwi w ich jelitach. W szpitalach lekarze zazwyczaj przepisują pacjentom antybiotyki jako środek zapobiegawczy, ale zaczynają pojawiać się dowody na to, że niektóre bakterie Aeromonas rozwijają oporność na często stosowane leki, co utrudnia stosowanie tej terapii.

źródło: NationalGeographic