Do wnętrza Afryki rusza wyprawa. Będą szukać tajemniczego zwierzęcia

Manaty to zwierzęta, które zawsze robiły na ludziach wrażenie. Nie tylko swym wyglądem i pokaźnymi rozmiarami - wszak te wodne ssaki mogą dorastać niemal do 4 metrów długości i ważyć półtorej tony. Zupełnie jakby poszły śladami waleni i postawiły na gabaryty. W rzeczywistości manaty nie mają z waleniami wiele wspólnego.

Wywodzą się od ssaków prakopytnych, które odnalazły się w środowisku wodnym i przestały je opuszczać. Ich najbliższymi krewnymi są słonie. Zresztą resztki kopytek znajdziemy na przednich kończynach tych ssaków z rzędu syren (brzegowców), które przekształciły się w płetwy.

Nazwa syreny też nie wzięła się znikąd i stanowi dowód na kolejna fascynację ludzi tymi zwierzętami. Oto bowiem przedstawiciele tej grupy ssaków są jedynymi istotami - poza ludźmi - których samice mają biust. Biust, nie wymiona - to różnica. Widoczny jest on u niektórych gatunków i wprawia nas w konfuzję, bowiem biust u ludzi służy głównie zachowaniom seksualnym, nie jest niezbędny do wykarmienia dzieci - do tego wystarczy sam sutek.

W każdym razie obecność biustu sprawia, że te morskie ssaki skojarzyły się z syrenami.

Syreny zamieszkują dzisiaj tylko ciepłe wody świata. Niegdyś największa przedstawicielka tej grupy, którą była syrena morska (niegdyś zwana krową morską) o długości ciała nawet 9 metrów i wadze ton (to rozmiary orki!), pływała w zimnych wodach północnego Pacyfiku, ale ją wytępiono. Zostały dzisiaj jedynie manaty i diugonie.

Diugonie, zwane też piersiopławkami (to z uwagi na obecność owego biustu) to zwierzęta Oceanu Indyjskiego. Spotyka się je na terenach od Morza Czerwonego, brzegów wschodniej Afryki i Madagaskaru przez Indie po południowo-wschodnią Azję oraz Australię. Niektóre żyją aż po wyspy Pacyfiku. Z kolei manaty są ssakami atlantyckimi.

Mamy trzy gatunki manatów. Manat karaibski mieszka w Morzu Karaibskim od Florydy i Bahamów aż po ujście Amazonki. Do niej nie wpływa, ale tam żyje manat rzeczny - słodkowodna syrena z Amazonki i jej dopływów oraz prawdopodobnie także Orinoko. Po drugiej stronie Atlantyku spotykany jest natomiast manat afrykański, żerujący przy wybrzeżach Zatoki Gwinejskiej.

To żerowanie przypomina nieco krowy na pastwisku. Syreny są wyłącznie roślinożerne i zjadają przybrzeżne rośliny swymi dużymi, miękkimi wargami.

Manat afrykański z tego grona jest dość mało znany. {oza tym, że żyje w morskich wodach afrykańskiej części Atlantyku wiadomo, że pojawia się też w tutejszych rzekach, łącząc życie w wodzie słonej i słodkiej. Jak daleko jednak w głąb afrykańskich rzek znajdziemy manaty i jak one sobie tam radzą, tego do końca nie wiadomo.

Właśnie po wyjaśnienie tej zagadki rusza wyprawa badawcza zakrojona na dużą skalę. Na jej czele stoi Lucy Keith-Diagne, specjalistka od ssaków morskich z St. Lawrence University w Nowym Jorku.

Wyprawa uda się od wybrzeża zachodniej Afryki w górę nurtu rzek wpadających do Zatoki Gwinejskiej, gdzie spodziewa się spotkać manaty afrykańskie żyjące w wodzie słodkiej. Wiadomo, że syreny te spotyka się w rzece Niger, ale być może zamieszkują także inne cieki wodne Nigerii, Kamerunu, Ghany, Wybrzeża Kości Słoniowej, Liberii, Gwinei i innych krajów tego regionu.

Aby dowiedzieć się więcej, wyprawa pokona setki kilometrów od bagnistego wybrzeża Gwinei, przez wyżyny i w dół zalesioną sawannę w poszukiwaniu tych nieuchwytnych stworzeń. Podczas dwutygodniowej wyprawy Lucy Keith-Diagne i jej zespół przeprowadzą wywiady z mieszkańcami, poszukają śladów, pobiorą próbki. Wiadome jest, że manaty są niezwykle ważne dla mieszkańców tej części Afryki.

Wiążą się z ich wierzeniami, mitami, legendami. Mieszkańcy Afryki Zachodniej mają legendę o Maame, bogini morza i wody oraz symbolu bogactwa i piękna, która przewraca kajaki i wciąga rybaków do jej królestwa. Nazywany man albo manti czy koumba manat jest określany jako "wodny bóg". Niektórzy mieszkańcy Afryki uważają, że to żyjące w rzece kobiety. Inni biorą je za złe duchy i uważają, że spoglądanie na nie może doprowadzić brzemienną kobietę do narodzin dziecka z wadami, a mężczyźnie może odebrać dożywotnio sprawność seksualną.

Wierzeń jest wiele, co znaczy że manaty ściśle wiążą się z rzekami zachodniej Afryki. Niestety, są tu też zabijane. Części ich ciała uważane za za nadzwyczajnie smaczne i poszukiwane. Przoduje tu Gwinea Bissau, gdzie mięso manatów jest sprzedawane jako najlepsze i najdroższe. W innych krajach wysokie ceny osiąga olej z ich ciała, niekiedy osiąga astronomiczne sumy. W Mali wykorzystuje się narządy rozrodcze samców manatów do leczenia impotencji.

Wyprawa po te syreny ma na celu nie tylko odnalezienie i zbadanie samych zwierząt. Równie ważne jest ich środowisko. Manaty zamieszkują unikalne ekosystemy, których są ważną częścią np. lasy namorzynowe, uważane za źródło błękitnego węgla, emitującego znacznie mniej szkodliwych substancji przy spalaniu. Morskie ekosystemy zamieszkiwane przez manaty wyłapują więcej dwutlenku węgla niż tropikalne lasy deszczowe. Ekosystemy te poprawiają również jakość wody, usuwając zanieczyszczenia, chronią gleby i wybrzeża przed erozją oraz zapewniają siedlisko ogromnej różnorodności biologicznej. A syreny i ich odchody walnie się do tego przyczyniają.