Ten rzadki i piękny grzyb to prawdziwy skarb. Rośnie w lasach w Polsce

Soplówkę jeżowatą (Hericium erinaceus) uznaje się za jeden z najrzadszych gatunków grzybów wielkoowocnikowych w Polsce. Do 2021 r. stwierdzono obecność zaledwie 3 stanowisk historycznych oraz 55 współczesnych.

Wyróżnia się unikatowym wyglądem zarówno na etapie wzrastania, jak i po osiągnięciu dojrzałości. Jej owocnik trudno pomylić z jakimkolwiek innym. Przyrasta do drzewa lub zalegającego drewna, przyjmując kształt bujnej kępki o kulistym kształcie. Osiąga 5-25 cm średnicy, a jej cechą szczególną są zwisające kolce o długości 2-6 cm oraz białawy, z wiekiem żółknący kolor.

Soplówka jeżowata widnieje na czerwonej liście grzybów wielkoowocnikowych w Polsce z kategorią E (wymierający). Znajduje się pod ochroną ścisłą, a jakiekolwiek umyślne ingerowanie w jej siedliska jest zakazane. Łatwo pomylić ją z soplówką bukową, typową dla starych, liściastych zbiorowisk leśnych złożonych zwłaszcza z buku i dębu, która występuje znacznie częściej.

Jej owocnik jest nieregularnie kulisty i przypomina nieco krzew koralowca. W przeciwieństwie do soplówki jeżowatej, ma poskręcane, wielokrotnie rozgałęzione gałązki.

Soplówka jeżowata została wpisana na czerwone listy zagrożonych grzybów w 13 krajach Europy. Jest chroniona m.in. w Austrii, Anglii, Belgii, Czechach, Danii, Holandii, Niemczech, Szwecji, Szwajcarii czy Słowacji.

Soplówka jeżowata jest rzadko spotykana, jednak wszystkie jej stanowiska stwierdzono na żywych, starszych lub osłabionych drzewach oraz na martwym drewnie. Zalicza się więc do kategorii grzybów nadrzewnych, saprotrofów oraz słabych pasożytów. Występuje w lasach liściastych, przeważnie w dolnej części pni starych drzew, maksymalnie do poziomu kilku metrów.

• W Ameryce Północnej — porasta najczęściej drewno dębowe, choć spotyka się ją również na bukach i innych gatunkach, np. klonach, platanach czy eukaliptusach.
• W Europie — przeciwnie niż w Ameryce Północnej atakuje zwykle buk zwyczajny, a rzadziej dęby. Jej obecność stwierdza się także na jabłoniach i orzechach włoskich.

Uznaje się, że zasięg występowania soplówki jeżowatej ogranicza się do całej północnej strefy umiarkowanej i zimnej, czyli tzw. holarktyki. W Stanach Zjednoczonych jest dość popularna, podobnie w Europie. Największe zagęszczenie stanowisk notuje się na zachodzie Starego Kontynentu, a w kierunku wschodnim jej popularność znacznie maleje.

W Polsce obecność gatunku Hericium erinaceus obserwuje się m.in. w Puszczy Bukowej na Pomorzu, na wyspach Wolin i Uznam, a także na Równinie Oleśnickiej w okolicy Dobroszyc (Śląsk) czy w Beskidzie Niskim nieopodal Magury Małastowskiej (Małopolska).

Ważne! Owocniki soplówki jeżowatej wyrastają późną jesienią. Najwcześniej dostrzeżono je 15 sierpnia, a najpóźniej — 27 grudnia.

Soplówka jeżowata zawiera bogactwo składników bioaktywnych i była wykorzystywana w tradycyjnej medycynie chińskiej i japońskiej m.in. w leczeniu zaburzeń neurologicznych. W jej składzie znajdują się aminokwasy, kwasy tłuszczowe, polisacharydy, związki mineralne czy witaminy.

Prawdopodobnie za jej szczególne zdolności odpowiadają jednak hericenony i erinaciny przyczyniające się do uwalniania NGF (ang. nerve growth factor — czynnik wzrostu nerwów). Obecnie dużo mówi się o jej potencjalnych właściwościach:

• antyoksydacyjnych,
• przeciwzapalnych,
• przeciwcukrzycowych,
• przeciwnowotworowych,
• przeciwdrobnoustrojowych,
• hipolipemicznych.

Ponadto wskazuje się na zdolność soplówki jeżowatej do wspomagania leczenia zaburzeń poznawczych, choroby Alzheimera, choroby Parkinsona czy udaru niedokrwiennego. Coraz częściej uznaje się też, że zawarte w niej związki mogą wspierać działanie przeciwdepresyjne oraz wpływać korzystnie na jakość życia osób, u których postępuje proces stopniowego obumierania komórek nerwowych w mózgu.

W wybranych regionach Azji soplówkę jeżowatą traktuje się również jako grzyb jadalny. Gatunek ten spożywa się zwłaszcza w Japonii i Chinach, gdzie smak soplówki porównuje się do niektórych owoców morza. Zdaniem niektórych przypomina ona mięso krabów czy homarów. W Polsce i innych krajach europejskich, ze względu na status prawny, nie ma możliwości wyłączenia jej spod ochrony i uprawiania w celach kulinarnych.

Lion's Mane czy Yamabushitake, bo tak określa się soplówkę jeżowatą w państwach azjatyckich, stosuje się jako dodatek do wielu potraw. W Chinach i Japonii stanowi ona składnik zup i sosów. Podaje się ją też razem z warzywami i tofu jako danie obiadowe.

Kto wie, być może podczas tegorocznych spacerów po lesie uda się wypatrzyć soplówkę jeżowatą. Jeśli się uda, warto uwiecznić tego wyjątkowego grzyba na zdjęciu.