Pomarańczowy grzyb jak miseczka. Jest uroczy, ale czy jadalny?
Oprac.: Tomasz Wróblewski
Jeżeli podczas spaceru w lesie spotkasz dzieżkę pomarańczową, na pewno zwrócisz na nią uwagę. Jest to grzyb, choć na pierwszy rzut oka wcale na niego nie wygląda. Dzieżka pomarańczowa ma wyrazisty kolor, jest ozdobą runa leśnego i można ją jeść. Co to za grzyb, który słynie z intensywnego koloru i niezwykłego kształtu?
Dzieżka pomarańczowa. Co to za grzyb?
Dzieżka pomarańczowa (łac. Aleuria aurantia (Pers.) Fuckel)to grzyb należący do rzędu kustrzebkowców i do rodziny Pyronemataceae. Gatunek ten jako pierwszy opisał południowoafrykański mykolog – Christiaan Hendrik Persoon – pod koniec XVIII wieku.
Jak wygląda dzieżka pomarańczowa?
Ze względu na wygląd dzieżki pomarańczowej jej bezbłędne rozpoznanie jest bardzo łatwe. To grzyb bez trzonu, którego owocnik wyrasta bezpośrednio z ziemi. Początkowo ma on kulisty kształt, jednak z czasem jego brzegi wyginają się. Dojrzałe okazy mają do 10 cm wysokości i przypominają płytką miseczkę w pomarańczowym, rudym lub cynamonowym kolorze. Owocniki tego grzyba są gładkie, aksamitne i przyjemne w dotyku.
Zarodniki dzieżki pomarańczowej są bezbarwne, podłużne i pokryte drobną siateczką. Mają wymiary maksymalnie do 24x12 μm i nie zobaczysz ich gołym okiem.
Co jest w owocniku tego grzyba?
We wnętrzu owocnika dzieżki pomarańczowej znajduje się wodnisty, kruchy, jasnoszary miąższ. Ma on słaby, ledwie wyczuwalny smak i zapach. By poczuć mocniejszą woń tego grzyba, należy go rozdrobnić.
Gdzie rośnie dzieżka pomarańczowa?
Dzieżka pomarańczowa to gatunek saprotroficzny i wypaleniskowy. Żywi się materią organiczną, w tym zwęglonymi resztkami roślin. Jest pionierem na wypaleniskach – rośnie w miejscach, gdzie doszło do wypalania lub pożarów lasów.
Dzieżki pomarańczowe pojawiają się także na piasku i na ziemi naniesionych przez powódź. Dlatego można je często spotkać na brzegach rowów, strumyków i rzek. Grzyby te występują zarówno w lasach, przy leśnych drogach, jak i na terenach silnie zurbanizowanych. Można je często zobaczyć m.in. na cmentarzach oraz w parkach i w zagajnikach.
Dzieżki pomarańczowe rosną na całej kuli ziemskiej z wyjątkiem Antarktydy. Można je jednak spotkać na wyspach należących do Antarktyki. Powszechnie występują również w Polsce. Ich owocniki częściej można zobaczyć na glebach piaszczysto-gliniastych niż na podłożu zasobnym w wapń. W Polsce rosną od początku lata do późnej jesieni.
Czy dzieżka pomarańczowa jest jadalna?
Dzieżka pomarańczowa to grzyb jadalny. Mimo że nie jest trująca, to bardzo rzadko się ją spożywa.
Ma ledwie wyczuwalny smak i niewielki wpływ na walory smakowe jedzenia. Wykorzystuje się ją jednak do ozdabiania potraw (zwłaszcza w restauracjach), gdyż jej wygląd – kształt i kolor – robią ogromne wrażenie.
Z czym można pomylić dzieżkę pomarańczową?
Dzieżkę pomarańczową można pomylić z:
- czarką austriacką, która rośnie na drzewach (zwykle na klonach wierzbach i olchach). W odróżnieniu od dzieżki pomarańczowej jej owocniki pojawiają się w lasach wczesną wiosną. Czarkę austriacką uważano o niegdyś niejadalną, natomiast obecnie jest sklasyfikowana jako grzyb jadalny;
- kielonką błyszczącą rosnącą na wilgotnym wapiennym podłożu. Można ją spotkać w lasach liściastych i mieszanych w okresie od kwietnia do lipca. Od dzieżki pomarańczowej odróżnia ją specyficzny kolor brzegów owocnika – mają one zielony lub sinoniebieski odcień. Kielonki błyszczące znajdują się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski;
- czarnorzęską szczecinkowatą lubiącą ciężkie, gliniaste gleby i rosnącą na poboczach dróg. Jest ona mniejsza od dzieżki pomarańczowej. Dojrzałe okazy czarnorzęski szczecinkowatej mają owocniki o średnicy do 2 cm.
Jeżeli spotkasz w lesie dzieżkę pomarańczową, podziwiaj jej wygląd i pozwól cieszyć się nim innym. To piękny grzyb i mimo że jest jadalny, nie warto dodawać go do obiadu, gdyż nie ma smaku. Nie zrywaj więc go - niech piękny kolor i osobliwy wygląd dzieżki pomarańczowej umilają spacery po lesie.
