Oznaki wiosny. Po czym poznać, że przyroda budzi się do życia?
Oprac.: Anna Czowalla
Pierwsze zwiastuny wiosny to lasy, parki i łąki, które pokrywają się soczystą zielenią i gęstym kwieciem. Z ciepłych krajów powracają bociany i jaskółki, które szybują wysoko nad ziemią, zapowiadając odrodzenie się przyrody. Gdzie szukać oznak wiosny? Jakie zwierzęta i kwiaty zapowiadają jej nadejście?
Spis treści:
Skąd wiadomo, że już wiosna? Oznaki w przyrodzie
Choć oficjalny początek wiosny w Polsce świętujemy w drugiej połowie marca, to do zmian w przyrodzie dochodzi stopniowo i dyktują je warunki pogodowe. W marcu wciąż mamy do czynienia z opadami śniegu i mrozem. Na stawach i jeziorach w tym czasie w wielu regionach Polski bardzo często zalega lód. Średnia temperatura najczęściej wynosi około 6°C, jednak czasem zdarzają się cieplejsze dni.
Oznaki wiosny łatwiej dostrzec w kwietniu, kiedy krajobraz staje się zdecydowanie bardziej zielony. To właśnie w tym czasie z ciepłych krajów powracają jaskółki oraz bociany, które są uznawane za najważniejsze zwiastuny budzącej się do życia przyrody.
W Japonii wiosenną porę roku rozpoczynają kwitnące wiśnie (sakura). Tradycja hanami, czyli podziwiania kwiatów, sięga okresu Nara (710-794 n.e.), kiedy to początkowo podziwiano kwiaty śliwy (ume). Z czasem jednak to właśnie sakura stała się symbolem hanami, przyciągając większą uwagę ze względu na swoje ulotne piękno. Kwitnienie wiśni jest krótkotrwałe, co sprawia, że Japończycy cenią sobie każdą chwilę spędzoną pod drzewami.
Filozofia hanami odzwierciedla japońską świadomość mono no aware - uświadomienie sobie przemijania i ulotności życia. Kwitnienie sakury stanowi metaforę ludzkiego życia, które jest piękne, ale szybko przemija. Dla Japończyków to czas refleksji nad naturą i naszym miejscem w świecie.
Kiedy jest pierwszy dzień wiosny?
Wiosnę można być określana na różne sposoby, w zależności od kontekstu, w którym jest używana. Najczęściej mówimy o wiośnie kalendarzowej, astronomicznej, meteorologicznej i fenologicznej. Każda z nich ma nieco inne daty początku i końca, ponieważ są one związane z różnymi zjawiskami przyrodniczymi i astronomicznymi.
- Wiosna kalendarzowa: zawsze zaczyna się 21 marca i trwa do 21 czerwca. Są to stałe daty i nigdy się nie zmieniają.
- Wiosna astronomiczna: zaczyna się w momencie równonocy wiosennej, kiedy dzień i noc mają taką samą długość. W 2024 roku równonoc wiosenna nastąpi dokładnie 20 marca o 04:07. Zakończy się momencie przesilenia letniego, czyli w najdłuższy dzień i najkrótszą noc w roku.
- Wiosna meteorologiczna zaczyna się 1 marca i trwa do 31 maja. Wynika to z ustaleń meteorologów, który wyznaczyli ją w tym okresie, aby porównać okresy o takiej samej długości i prowadzić obliczenia danych statystycznych.
- Wiosna fenologiczna zaczyna się w momencie wschodów pierwszych roślin zielonych oraz budzenia się soków w roślinach wieloletnich. Bardzo charakterystyczne zjawisko, to kwiaty, które pojawiają się przed rozwojem liści u takich roślin jak leszczyna, osika, cis, przylaszczka, podbiał czy kaczeniec. Pierwsze zwiastuny tego rodzaju wiosny pojawiają się w różnych okresach z zależności od części kraju.
Polska leży na półkuli północnej, dlatego pierwszy dzień kalendarzowej wiosny zawsze obchodzimy 21 marca, a astronomicznej pomiędzy 19 a 21 marca. Państwa leżące na półkuli południowej, takie jak Australia i znaczna część Ameryki Południowej pierwszy dzień kalendarzowej wiosny świętują 23 września, a astronomicznej między 22 a 23 września.
Jakie są oznaki wiosny?
Wiosną wszyscy wypatrujemy pękających pąków forsycji i magnolii, bazi czy soczystych zielonych kęp trawy. Pierwsze oznaki wiosny wśród kwiatów to oczywiście zakwitające krokusy tworzące kolorowe kwiatowe dywany i przebiśniegi, które przebijają się przez ostatnie płaty śniegu. Kiedy temperatura zaczyna wzrastać, dołączają do nich inne kwiaty, takie jak żonkile i tulipany. Do wczesnowiosennych kwiatów zaliczają się również:
- Zawilce: jeśli spotkamy te delikatne rośliny w lesie lub na łące, możemy spodziewać się nadejścia cieplejszych dni;
- Hiacynty: z uwagi na wielobarwne kwiaty o intensywnym zapachu, często są sadzone w przydomowych ogródkach i doniczkach;
- Pierwiosnki: to jeden z najpopularniejszych symboli wiosny. Sama ich nazwa wskazuje, że pojawiają się jako pierwsze w sezonie.
Oznaki wiosny wśród ptaków czasem zaczynają się już w styczniu, kiedy sikorki zaglądają do swoich zeszłorocznych budek lęgowych w poszukiwaniu miejsca na nowe gniazdo. Do ptaków, które dosyć wcześniej wracają do Polski, zaliczają się także żurawie, które mogą pojawić się już w lutym. Są wówczas jednym ze zwiastunów cieplejszej wiosny. Na przełomie marca i lutego powracają również szpaki i skowronki.
Po czym poznać, że przyroda budzi się do życia?
Dla wielu zwierząt przetrwanie zimy jest niemożliwe. Ze względu na trudności w zdobywaniu pożywienia lub całkowity brak pokarmu i problemy z utrzymywaniem temperatury ciała, mogłyby stracić życie z głodu i wyziębienia. Gatunki, które zapadają w sen zimowy, gromadzą zapasy w postaci brunatnej tkanki tłuszczowej, którą nazywa się również gruczołami snu zimowego. W tym okresie niedźwiedź może stracić aż 25 proc. masy swojego ciała.
Pierwsze zwiastuny wiosny wśród zwierząt to wybudzenie się ze snu zimowego - wówczas niedźwiedzie opuszczają swoje gawry. Dlatego należy zachować ostrożność na górskich szlakach turystycznych. Wraz z nadejściem wiosny, nie tylko kwitnące rośliny i wracające ptaki zwiastują jej przybycie. Warto również zwrócić uwagę na inne oznaki, takie jak żaby trawne, które kończą swój zimowy odpoczynek. Jeśli napotkasz ich lepki i przezroczysty skrzek w wodach jeziora, to znak, że wiosna jest już blisko.
Innym, mniej przyjemnym dla niektórych, sygnałem wiosny jest pojawienie się owadów w naszym środowisku. Pierwsze dostrzegalne to biedronki, kowale bezskrzydłe i wybrane gatunki motyli. Wiosnę zapowiadają również jelenie i łosie, które o tej porze roku zrzucają swoje poroża.
Przeczytaj również:
