Nie Sahara i nie Gobi. Gdzie są pustynie w Polsce?

Gdy myślisz o pustyni, pewnie masz przed oczami wielki, piaszczysty bezkres. I rzeczywiście, największe i najbardziej znane pustynie świata, takie jak Gobi, Namib czy Sahara, tak właśnie wyglądają. Jednak rozległe, piaszczyste obszary spotkać również w Polsce.

Co prawda rodzime pustynie nie są wyłącznie złożone z piasku, ponieważ w dużej części porasta je roślinność, ale trzeba przyznać, że i tak robią olbrzymie wrażenie. 

Pustynia Błędowska to największa pustynia w Polsce, którą nazywa się nawet z tego powodu "polską Saharą". Rozciąga się ona na długości 10 km i szerokości 4 km, a jej powierzchnia wynosi 33 km2. Leży na pograniczu Wyżyny Śląskiej i Wyżyny Olkuskiej, zaczyna się od dzielnicy Błędów w Dąbrowie Górniczej na zachodzie, a kończy w gminie Klucze na wschodzie. Granicą północną pustyni jest wieś Chechło, a południową duży obszar leśny. 

Skąd wzięła się tak duża pustynia w Polsce? Według legendy rozwścieczony diabeł chciał ukrócić działalność górniczą ludzi i postanowił zasypać kopalnie srebra i ołowiu. Niestety, niesiony znad morza piasek okazał się zbyt ciężki i rozsypał się wcześniej. Fakty mówią jednak o tym, że to nie diabeł przyczynił się do powstania Pustyni Błędowskiej, ale natura i człowiek. 

W okresie plejstocenu znaczna część dzisiejszego obszaru Polski była pokryta lądolodem, który roztopił się, pozostawiając po sobie tylko piach. Z czasem zaczął porastać roślinnością i w końcu uległ całkowitemu zalesieniu. Pokłady piasku pod zalesionym terenem odkryli ludzie, prowadząc tam wycinkę drzew, stanowiących surowiec do budowy szybów kopalnianych.

Obecnie pustynia nie przypomina już piaszczystych wydm, ale raczej wielką łąkę otoczoną lasem sosnowym.

Pustynia Siedlecka to drugi piaszczysty teren na obszarze Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Ma powierzchnię około 30 hektarów, z czego same piaski zajmują 25 ha. Choć jest znacznie mniejsza niż Pustynia Błędowska, stanowi ciekawą atrakcję Jury. Znajdują się bowiem na niej wysokie wydmy, dochodzące nawet do 30 metrów, a w słoneczne dni można zaobserwować tam zjawisko fatamorgany.

Z powstaniem Pustyni Siedleckiej również wiąże się legenda o czarcie. Miał on gonić uciekającego na kogucie pana Twardowskiego. Czarnoksiężnik zdołał uciec przed otwierającymi się bramami piekielnymi, jednak wydobywający się z nich ogień spalił roślinność, pozostawiając tylko piasek. W rzeczywistości pustynia jest pozostałością dna morskiego z okresu jury.

Pustynia Borów Dolnośląskich jest wyjątkowym piaszczystym regionem, ponieważ znajduje się  w samym środku lasu, na obszarze Borów Dolnośląskich. Do jej powstania przyczyniły się niszczycielskie działania wojskowe. Do 1945 roku manewry przeprowadzały tam wojska niemieckie, do 1992 roku - radzieckie. Wówczas powierzchnia pustyni wynosiła 160 hektarów.

Co ciekawe, na pustynię Borów Dolnośląskich składają się mniejsze obszary:

• Pustynia Strachowska, która nie jest udostępniona do zwiedzania, gdyż znajduje się tu czynny poligon wojskowy Żagań-Świętoszów;
• Pustynia Kozłowska, położona na terenie Przemkowskiego Parku Krajobrazowego. Rozciąga się ona obecnie na obszar 20 hektarów, ale z roku na rok coraz bardziej zarasta. Inwazja roślinności takiej jak sosny, brzozy i wrzosy postępuje, dlatego warto wybrać się tam jak najszybciej - za jakiś czas prawdopodobnie wydmy znikną całkowicie.

Pustynia Starczynowska (nazywana również Dziadowskimi Piachami) leży w województwie małopolskim, a dokładnie w powiecie olkuskim. Podobnie jak Pustynia Błędowska, powstała w wyniku działań człowieka, a konkretnie intensywnej wycinki drzew w celu pozyskania surowca dla przemysłu górniczego. W 1949 roku zdecydowano o ponownym zalesieniu tego terenu, głównie ze względu na ochronę Olkusza przed lotnymi piaskami. Obecnie Pustynia Starczynowska jest niemal w całości porośnięta, głównie sosnami, wierzbami i brzozami.

Pustynia Ryczowska położona jest w miejscowości Ryczów w województwie śląskim, w powiecie zawierciańskim. Pustynią jest jednak już tylko z nazwy. Jej teren jest bowiem całkowicie porośniętymi drzewami. W latach 30. XX wieku wraz z Pustynią Błędowską i Pustynią Starczynowską wchodziła w skład Wielkiej Pustyni Błędowskiej, rozciągającej się na powierzchni około 150 km2.

Choć polskie pustynie nie przypominają w niczym najbardziej znanych pustyń świata, wciąż są ciekawymi obszarami, które zachwycają miłośników przyrody. Niestety z roku na rok coraz bardziej zarasta je roślinność. Jeśli więc marzysz o tym, aby zobaczyć, jak prezentuje się nietypowa pustynia zlokalizowana w środku Europy, nie zwlekaj i zaplanuj wyjazd na przykład na Jurę Krakowsko-Częstochowską.