Co ptak, to obyczaj. Ornitolog o ptakach, piłkarzach i śnie

Czy pomiędzy piłką nożną a światem ptaków istnieją jakieś analogie? "Nie chodzi tu o orła białego na piersi reprezentanta Polski, ani o lądowanie sowy na murawie" - mówi profesor Tryjanowski.

Podobieństw pomiędzy piłką nożną a światem ptaków można szukać w matematyce i biologii. Chodzi o modele zachowań i konkurencji. Z punktu widzenia modelarza zachowań, piłkarze podobnie, jak ptaki, współpracują w jednym celu, mają przywódcę stada, własne lub obce terytorium - mówi profesor i dodaje, że modelowaniem zachowań zwierząt zajmują się wykwalifikowani specjaliści. Ale trenerzy również korzystają z modeli zachowań i przed każdym meczem dokonują skrupulatnych analiz przeciwnika i własnych szans.

Prof. dr hab. Piotr Tryjanowski jest dyrektorem Instytutu Zoologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. 

Interesuje się ekologicznymi dyscyplinami przyrodniczymi, ewolucją, zachowaniem ptaków. Prof. prowadzi prace badawcze, m.in. nad bocianami i ich modelami zachowań. "Bociany są w stanie przelecieć nawet 14 tys. km" - mówi profesor i przywołuje ostatni, rekordowy lot innego gatunku ptaka: szlamika zwyczajnego.

W październiku szlamnik zwyczajny ustanowił nowy rekord w najdłuższym locie wykonanym przez ptaka. Osobnik w ciągu 11 dni przeleciał z Alaski na australijską Tasmanię, pokonując ponad 13 tys. kilometrów. Dotychczasowy rekord został pobity o ponad tysiąc kilometrów. Jak to możliwe, że szlamik nie spał i pokonał tak zawrotny dystans?

Jak mówi prof. Tryjanowski, ptaki charakteryzują się innym rodzajem snu niż ludzie. Mają włączoną tzw. opcję czuwania. "To ich przystosowanie się do unikania drapieżników" - dodaje badacz i tłumaczy, że zbyt wrażliwe osobniki, które śpią za mało odczują skutki długotrwałego stresu. Huk oraz szybki ruch mogą wybudzać je, powodując chroniczny stres i choroby. Dyskomfort snu, jest jak mówi profesor, początkiem chorób psychicznych - zarówno u ludzi, jak i zwierząt.

Stres i zakłócenia snu to nie jedyne zagrożenia globalnych populacji ptaków. Profesor Tryjanowski mówi, że liczebność populacji drastycznie się zmniejsza. Ptakom grozi najbardziej degradacja ich siedlisk. Naturalne tereny sa karczowane i przekształcane w pola uprawne. Profesor mówi, że sytuacja jest widoczna m.in. w Brazylii: "Na przestrzeni kilkadziesięciu kilometrów widać było tylko rozciągające się pola uprawne" - dodaje profesor.

Najgorsza sytuacja dotycząca niszczenia siedlisk ptaków panuje właśnie w strefie klimatu równikowego i podrównikowego. Problem ten jest jednak globalny i można zobaczyć go także w Polsce. Susza, przekształcanie dzikich terenów w rejony gospodarcze powodują powolne zmniejszanie populacji.

"Drobne zmiany nakładają się na siebie i powodują, globalny problem" - podsumowuje profesor.

Zachęcamy do wysłuchania całego wywiadu z profesorem.