Problematyczne bioodpady. Które śmieci powinny tam trafić?

Każdego roku, przeciętny Europejczyk produkuje ponad 170 kg bioodpadów. Oznacza to, że w koszach ląduje niemal jedna piąta całej żywności produkowanej na naszym kontynencie. Teoretycznie, bioodpady nie powinny być aż takim problemem, jak na przykład plastik - resztki roślin szybko się rozkładają, podczas gdy plastik rozpada się nawet setki lat. 

To ilość produkowanych przez nas biośmieci sprawia, że opanować to odpadkowe tsunami jest bardzo trudno. Rozwiązanie problemu jest na szczęście stosunkowo łatwe, ale wymaga od nas tylko trochę uwagi.

Bioodpady, nazywane też śmieciami biodegradowalnymi czy odpadami bio, to organiczne odpadki powstające w naszych domach z resztek jedzenia bądź fragmentów roślin. Wszystkie podlegają procesowi naturalnego rozkładu, czyli biodegradacji. Mogą dzięki temu być wykorzystywane do produkcji użyźniającego glebę kompostu, lub biogazu, który może służyć do ogrzewania domów czy produkcji energii. 

Mimo swojego biologicznego pochodzenia, bioodpady mogą mieć negatywne konsekwencje dla środowiska. Niekontrolowane procesy gnilne powodują emisję dużych ilości metanu, który jest silnym gazem cieplarnianym. Składowiska odpadów organicznych mogą też, jeśli nie są prawidłowo zaprojektowane i utrzymywane, prowadzić do zanieczyszczenia gleby, wody i powietrza. A na organicznej pożywce świetnie rosną mikroorganizmy, w tym takie, które mogą być groźne dla naszego zdrowia. 

Obowiązek segregacji bioodpadów jest stosunkowo nowy, bo kategoria śmieci biodegradowalnych pojawiła się w ustawach śmieciowych w 2017 r. Wszystkie gminy miały uregulować kwestię ich zbiórki i przetwarzania do tego roku. Ich status w wielu rejonach nadal jest jednak niejasny. Tam, gdzie kwestia została już uregulowana, nieprawidłowa segregacja bioodpadów może wiązać się dla mieszkańców z przykrymi konsekwencjami, na przykład nawet czterokrotnie wyższą opłatą za wywózkę śmieci. 

Nie wszystko, co jest "bio" powinno trafiać do worka na śmieci biodegradowalne. Z nielicznymi wyjątkami, do takiego worka powinny trafiać wyłącznie produkty pochodzenia roślinnego, takie jak resztki warzyw i owoców, fusy z kawy i herbaty (ale bez torebek), siano, słoma, skoszona trawa, liście czy kora. Czasami, w niektórych gminach, do śmieci biodegradowalnych można wyrzucać także kawałki drewna, ale wyłącznie surowego, bez jakichkolwiek lakierów czy impregnatów. 

W zasadzie jedynym wyjątkiem od "roślinnej" reguły są suche skorupki po jajkach, które również można dodawać do kompostownika czy brązowego worka. 

Nie powinniśmy natomiast wrzucać do niego odpadków pochodzenia zwierzęcego, takich jak kości czy resztki mięsa. Brązowy worek nie jest też właściwym miejscem na olej jadalny, impregnowane drewno, płyty wiórowe i MDF, ziemię, kamienie czy odchody zwierząt. Nie powinny do niego trafiać także leki czy normalne odpady komunalne. Całe jajka, zawierające żółtko i białko, także powinny trafiać do odpadów zmieszanych. 

Tu sprawa robi się jeszcze bardziej skomplikowana. Ze względu na to, że ich ostatecznym celem jest kompostownia, odpadki organiczne w żadnym razie nie powinny być pakowane w worki, które nie podlegają kompostowaniu. Oznacza to, że do brązowego kosza nie powinny trafiać ani klasyczne foliowe i plastikowe torebki, ani nawet worki na śmieci oznaczane jako "biodegradowalne". W innym przypadku taka plastikowa domieszka, kiedy już trafi do kompostowni, może sprawić, że właściwe kompostowanie danej partii odpadków będzie utrudnione lub wręcz niemożliwe.

W zasadzie najlepiej byłoby wrzucać odpady organiczne bezpośrednio do brązowego kosza. To, rzecz jasna, nie zawsze jest możliwe. Dlatego wyrzucając bioodpady, możemy zapakować je w takie opakowania, które razem z nimi ulegną kompostowaniu. Są to brązowe, papierowe torby, gazety oraz specjalne worki kompostowalne, wykonane z materiałów organicznych takich, jak skrobia kukurydziana. Są droższe od tradycyjnych worków na odpady, ale rozkładają się w około 45 dni, nie zanieczyszczając kompostu. Kompostowalne worki są oznaczone specjalnym znakiem.

W zachodnich krajach takich jak Austria czy Włochy kompostowalne siatki są dostępne w większości sklepów spożywczych. To ułatwia proces pozbywania się odpadków organicznych. W Polsce ich zdobycie wymaga jednak niestety pewnego zachodu. 

Czy bioodpady i odpady zielone to to samo? I tak, i nie. Odpady zielone, takie jak skoszona trawa, gałęzie, liście czy chwasty wchodzą w skład bioodpadów i w pewnych gminach mogą być do nich dodawane, ale stanowią osobną kategorię i mają nieco inne zastosowanie. 

W większości gmin organizowane są cykliczne zbiórki odpadów zielonych, zwłaszcza od wiosny do późnej jesieni w dzielnicach o zabudowie jednorodzinnej. W ten sposób mieszkańcy mogą pozbywać się np. skoszonej trawy. Ale w wielu miejscach odpady zielone mogą trafiać do odpadów bio, choć jedynie w ograniczonym zakresie. Za odpad bio nie będzie uznany worek pełen trawy czy liści, ale do brązowego kontenera bez problemu mogą trafiać zielone części roślin doniczkowych i ogrodowych czy chwasty. Warto jednak pamiętać, że w żadnym wypadku do brązowego kontenera nie powinna trafiać ziemia czy kamienie. 

Z punktu widzenia firm przetwarzających odpady, śmieci bio i odpady zielone to dwa zupełnie różne "produkty". Odpady zielone są sezonowe i zazwyczaj pojawiają się w dużych ilościach. O wiele wolniej od odpadków kuchennych podlegają procesom gnicia i fermentacji, zazwyczaj więc trafiają do innych zakładów przetwarzania. Odpady kuchenne powinny trafiać do biogazowni, a zielone do kompostowni. 

Jak większość odpadów, także odpady bio są cennym surowcem. Można z nich wyprodukować zarówno dobrej jakości kompost, jak i energię. Warunkiem jednak jest to, by oddzielać je od plastiku, metalu, szkła czy innych śmieci. 

Wszystkie bioodpady trafiają do zakładu przetwarzania odpadów, a następnie kierowane są do odpowiednich zakładów przetwarzania. 

Odpady zielone doskonale nadają się do produkcji użyźniającego glebę kompostu. W kompostowni trafiają do bioreaktorów, czyli zamkniętych pojemników, w których są suszone i napowietrzane. Następnie trafiają do dojrzewalni kompostu, a następnie do sita, który czyści gotowy kompost, który może być wykorzystywany do wzbogacania gleby w ogrodach czy na polach, zastępując nawozy sztuczne. 

Odpady kuchenne świetnie nadają się do produkcji biogazu. W tym celu, trafiające do biogazowni resztki są szczepione specjalnymi bakteriami przyspieszającymi ich rozkład. Proces ten jest źródłem metanu, który jest wychwytywany i wykorzystywany do produkcji energii. Pozostała po tym procesie masa może być przekazana do kompostowania. 

Zamiast wyrzucać bioodpady, możesz kompostować je we własnym zakresie. To oczywiście najprostsze w przypadku zabudowy jednorodzinnej, na rynku są jednak kompostowniki do mieszkań, w których na nawóz możemy przetwarzać odpadki z kuchni czy roślin doniczkowych. W niektórych gminach kompostowanie we własnym zakresie pozwala uzyskać ulgę od opłaty śmieciowej. 

Aby uzyskać pełnoprawny nawóz, warto pamiętać o kilku zasadach prawidłowego kompostowania" 

- Odpady trafiające do kompostownika powinny być rozdrobnione, co ułatwia ich rozkład. Optymalnie fragmenty nie powinny mieć więcej, niż 40 mm średnicy;

- Kompost powinien być nieco wilgotny, dlatego podczas suszy należy zraszać go wodą;

- Sterta odpadków w kompostowniku nie może być ubita, bo procesy kompostowania wymagają dopływu powietrza. To szczególnie istotne kiedy do kompostownika dodajemy trawę, która ma tendencję do zbijania się w nieprzepuszczalną warstwę. Zawartość kompostownika należy co jakiś czas wymieszać;

- Nie dodawaj do kompostownika liści porażonych chorobami;

- Warto dodawać do kompostownika urozmaicone odpadki z różnych gatunków roślin dzięki czemu wyprodukowany kompost będzie bogaty w azot i inne niezbędne składniki odżywcze;

Kompostowanie jest najbardziej pożądanym rozwiązaniem problemu biodegradowalnych odpadów, bo nie tylko pozwala pozbyć się ich na miejscu, bez konieczności transportu i energochłonnego przetwarzania, ale daje nam też dostęp do bogatego nawozu który może pomóc nam w kolejnych latach hodować rośliny.