Gdzie wyrzucić ziemię z doniczek i dlaczego to nie bioodpad?

Choć intuicja często podpowiada nam, że ziemia z doniczek powinna trafić do bioodpadów, przepisy jasno wskazują, że jej miejsce jest w pojemniku na odpady zmieszane. Wynika to z faktu, że ziemia doniczkowa nie jest czystą glebą - to mieszanka torfu, kory, perlitu, nawozów i często chemicznych dodatków. Niestety takie komponenty mogą zakłócić proces kompostowania w zakładach przetwarzania odpadów i w rezultacie doprowadzić do poważnych problemów technologicznych.

W przypadku większych ilości ziemi, np. po remoncie balkonu czy likwidacji większej kolekcji roślin, najlepszym rozwiązaniem jest przekazanie jej do PSZOK-u. Punkty selektywnej zbiórki przyjmują odpady ogrodowe, w tym ziemię, często bez dodatkowych opłat dla mieszkańców. Takie rozwiązanie jest też bardziej ekologiczne, ponieważ ziemia trafia do odpowiednich instalacji, zamiast mieszać się z innymi odpadami na wysypisku.

Zużytą ziemię doniczkową możemy też wykorzystać ponownie, o ile rośliny były zdrowe i nie występowały w niej szkodniki. W takim przypadku wystarczy ją oczyścić z korzeni, przesiać i wymieszać z kompostem lub świeżą ziemią.

Ziemia z rabat ogrodowych w przeciwieństwie do podłoża kupowanego w workach, jest częścią naturalnego ekosystemu i może być ponownie wykorzystana, o ile nie została zanieczyszczona chorobami roślin czy nadmiernym zagęszczeniem korzeni. Najprostszym rozwiązaniem jest wymieszanie jej z kompostem i rozłożenie jako warstwy wierzchniej w rabacie. Taki zabieg poprawia strukturę gleby, zwiększa jej zdolność zatrzymywania wody i ogranicza konieczność kupowania nowej ziemi.

Można wymieszać ją z jesiennymi liśćmi lub świeżo skoszoną trawą i stworzyć naturalny kompost, który w kolejnych sezonach odwdzięczy się lepszą strukturą gleby i bujniejszym wzrostem roślin.

Ogrodnicy stosują również solaryzację - wystawiają ziemię w czarnych workach na słońce, aby zredukować obecność patogenów i chwastów. Zużyta ziemia świetnie sprawdzi się także jako warstwa wyrównująca pod nowe nasadzenia, wypełniacz w dużych donicach czy podłoże pod mulcz, który chroni glebę przed utratą wilgoci i erozją. Może też zyskać drugie życie dzięki naturalnym dodatkom poprawiającym jej strukturę - piasek zwiększa przepuszczalność, a glina wzmacnia zdolność zatrzymywania wody i składników odżywczych.

Jeśli jednak gleba jest wyraźnie zdegradowana - pozbawiona składników odżywczych, zainfekowana grzybami lub skażona szkodnikami - jej ponowne użycie może być ryzykowne. W takich przypadkach przepisy obowiązujące od 2025 roku wskazują, że należy ją traktować jako odpad zmieszany i wyrzucać do czarnego pojemnika. Alternatywnie, większe ilości można przekazać do PSZOK-u, który przyjmuje odpady mineralno-organiczne, w tym ziemię ogrodową.

Przepisy dotyczące klasyfikacji ziemi ogrodowej nie są jednolite w całym kraju. W niektórych gminach traktuje się ją jako odpad budowlany, w innych jako zmieszany. Z tego względu zawsze powinniśmy sprawdzać lokalne regulacje lub skontaktować się z PSZOK-iem, aby uniknąć błędów w segregacji.

W podłożach ogrodniczych oraz w zużytej ziemi z doniczek mogą rozwijać się mikroorganizmy, które w warunkach domowych i przy nieostrożnym obchodzeniu się z nimi stanowią realne zagrożenie dla zdrowia. Badania opublikowane w Emerging Infectious Diseases przez naukowców z Flinders University w Adelajdzie (2011) zwróciły uwagę na bakterię Legionella longbeachae, która - w przeciwieństwie do typowej Legionella pneumophila związanej z instalacjami wodnymi - występuje w mieszankach doniczkowych i kompostowych.

Analizy epidemiologiczne wykazały, że kontakt z taką ziemią może prowadzić do legionellozy, choroby układu oddechowego, szczególnie groźnej dla osób starszych i z osłabioną odpornością. Autorzy podkreślili, że zakażenie następuje głównie poprzez wdychanie pyłu powstającego podczas przesypywania suchej ziemi

Ryzyko infekcji nie jest duże, ale współczesne badania podkreślają, że nie da się całkowicie go wykluczyć. Dlatego warto traktować zużytą ziemię z takim samym szacunkiem, z jakim podchodzimy do innych, potencjalnie obciążonych mikrobiologicznie materiałów. Oznacza to proste, ale skuteczne środki ostrożności: pracę w rękawicach, unikanie gwałtownego wysypywania suchego podłoża, które tworzy chmurę pyłu, oraz dokładne mycie rąk po skończonych pracach.