Alpejskie lasy znikają. Drzewa będą wędrować w chłodniejsze miejsca
Szybkie ocieplenie klimatu sprawia, że górskie lasy zmieniają się nie do poznania. Drzewa dominujące dziś w Europie mogą wkrótce zniknąć bądź przenieść się w chłodniejsze miejsca. Badacze przyjrzeli się temu, jak zmieniają się zielone płuca włoskich Alp.
"Jeśli wyobrażę sobie moją córkę spacerującą ze mną jako staruszkiem po naszych górskich lasach, wyobrażam sobie, że będziemy świadkami głębokiej wymiany gatunków" - mówi dr Sergio Noce z Eurośródziemnomorskiego Centrum ds. Zmian Klimatu Fundacja (CMCC). "Jak każdy proces naturalny, ten także potrzebuje czasu. A lasy zmieniają się w skali czasu zupełnie innej niż ta, do której jesteśmy przyzwyczajeni".
Zmiana jest powolna, ale niemal nieunikniona. Naukowcy są już pewni, że w wyniku kryzysu klimatycznego europejskie lasy czeka zupełne przeobrażenie. Wiele pospolitych dziś gatunków może zniknąć całkowicie, inne będą przesuwały się w miejsca, gdzie warunki nadal będą dla nich korzystne. W przypadku gór oznacza to, że drzewa “uciakają w górę". Często nawet o setki metrów.
Wróżenie przyszłości lasów
Najnowsze, opublikowane w czasopiśmie Frontiers in Forests and Global Change badanie miało na celu stworzenie modelu tych delikatnych ekosystemów. Naukowcy sporządzili mapę lasów pięciu wrażliwych obszarów górskich we Włoszech i spróbowali przewidzieć, jak zmienią się w najbliższej przyszłości.
Lasy dostarczają społeczeństwu cennych zasobów. Produkty z drewna i żywność, taka jak trufle, mogą pobudzić lokalną gospodarkę. Lasy odgrywają kluczową rolę dla zapewnienia dostępności i dobrej jakości wody, tworzą i chronią glebę, utrzymują różnorodność biologiczną, wreszcie oferują możliwości rekreacji.
Włochy są pokryte lasami w mniej więcej ⅓. Liczba obszarów zalesionych w tym kraju rośnie, ale częste w ostatnich latach susze, burze i pożary dokonały w nich wielu zniszczeń, powodując szybkie zmiany środowiskowe. Lasy górskie są szczególnie narażone na kryzys klimatyczny.
Dwa modele
Aby zrozumieć to, co się dzieje, i zareagować, potrzebujemy danych klimatycznych o wysokiej rozdzielczości i wiarygodnych modeli, które mogą rzutować w przyszłość i próbować zrozumieć konsekwencje kryzysu klimatycznego dla tych obszarów - podkreślają badacze.
Noce i jego zespół opracowali modele rozmieszczenia gatunków w lasach na pięciu obszarach w Apeninach i Alpach. Połączyli je z prognozami zmian klimatycznych opartymi na dwóch scenariuszach: jednym, w którym emisje są umiarkowane, i drugim, w którym nic się nie zmienia. Wykorzystując te dane, opracowano mapy zalesienia do roku 2050.
"Wiedza, które gatunki będą w przyszłych warunkach czuły się dobrze, a które nie, może nam pomóc w planowaniu, zarządzaniu i podejmowaniu decyzji dotyczących ochrony" podkreśla Noce. "Las zapewnia człowiekowi bardzo ważne usługi ekosystemowe - regulację obiegu wody, różnorodność biologiczną, drewno i produkty niedrzewne, turystykę, wychwytywanie i składowanie CO2 i wiele innych. Każdy wybór dokonany dzisiaj ma wpływ na te usługi w nadchodzących latach i musi być dokonywany w oparciu o jak najdokładniejszą wiedzę".
Ucieczka w górę
Noce i jego zespół odkryli, że dla większości gatunków obszar oferujący im optymalne warunki do życia zmniejszył się. Niektóre zaczynają już wykraczać poza istniejącą w dzisiejszych górach linię drzew, pnąc się do góry w poszukiwaniu lepszych warunków. Dotyczy to zwłaszcza modrzewi i dębów. Zjawiska te mają nasilać się w obu scenariuszach, chociaż stopień zmian był różny.
W każdym przypadku, uczeni przewidują, że linia drzew przesunie się w górę, a gatunki o mniejszym zasięgu i cechujące się bardziej specyficznymi wymaganiami środowiskowymi mogą zacząć zanikać. Coraz rzadsze będą także inne ekosystemy wysokogórskie, takie jak alpejskie łąki, które w coraz większym stopniu będą pochłaniane przez pnące się w górę lasy.
Wśród badanych gatunków drzew trudno było wskazać oczywistych zwycięzców i przegranych. Badacze ustalili jednak, że szczególnie wrażliwe są jodła pospolita i buk pospolity, ale wszystkie obecnie porastające góry gatunki drzew są podatne na zmiany. Spośród pięciu badanych regionów najbardziej zagrożone były północne i północno-wschodnie Apeniny. Bardziej odporne były drzewostany mieszane, zawierające różnorodne gatunki.
Nowe gatunki, nowe zagrożenia
Niektóre z gatunków, które prawdopodobnie lepiej dadzą sobie radę w przyszłości, rodzą jednak nowe zagrożenia. Sosna nadmorska, która prawdopodobnie zasili lasy w południowych Apeninach, jest bardziej łatwopalna, niż drzewa, które są tam obecnie pospolite. Ponieważ oczekuje się, że ryzyko pożarów wzrośnie, może to spowodować poważne problemy.
Autorzy ostrzegają, że związek między zmiennymi środowiskowymi a obecnością gatunków może ostatecznie doprowadzić do nieprzewidywalnych dzisiaj zmian. Modele mają jednak pomóc w identyfikacji gatunków i lasów, które przetrwają kryzys klimatyczny.
"Możemy uznać tę pracę za eksperyment, który należy rozszerzyć" powiedział Noce. "Planujemy pogłębienie naszych badań we Włoszech dzięki funduszom europejskim programu Next Generation EU. Chcemy poszerzyć ich zasięg geograficzny i czasowy".
