Bursztyn z Azji skrywał mroczną tajemnicę. Grzyb zamieniał ofiary w zombie

Birma (czyli Mjanma) to miejsce niezwykle ważne dla badań nad pradziejami życia, zwłaszcza życiem bezkręgowców. Tu bowiem znajdują się wyjątkowo obfite złoża bursztynu, a wśród nich nader często trafiają się bursztyny zawierające w środku okazy sprzed milionów lat - najczęściej owady, pająki, wije czy inne bezkręgowce, ale zdarzają się tu nawet małe kręgowce jak jaszczurki.

Nowe znalezisko z Birmy zawiera jednak coś absolutnie niezwykłego. Donosi o tym " Proceedings of the Royal Society", a mowa o zakonserwowanym w bursztynie pasożytniczym grzybie podobnym do maczużnika, który wyrasta z ciała owada.

Grzyb zapewne zamienił go w zombie, tak jak robi to z obecnymi bezkręgowcami takimi jak muchy, mrówki, pasikoniki, pająki czy chrząszcze.

Przypomnijmy, że mówimy o grupie grzybów drapieżnych zwanych entomopatogenicznymi. Grzyby drapieżne są dość liczne, ale większość z nich poluje na małe, niekiedy wręcz mikroskopijne organizmy jak nicienie, wrotki, pierwotniaki. Grzyby entomopatogeniczne wykształciły specyficzny rodzaj pasożytnictwa i atakują większe ofiary, głównie bezkręgowce.

Należące do nich maczużniki z rodzaju Cordyceps czy Ophiocordyceps starają się zainfekować swoimi zarodnikami owada. Rozwój zarodników powoduje tak istotne zmiany w ciele ofiary, że zmienia go w posłusznego grzybowi, bezwolnego niewolnika typu zombie. Taki bezkręgowiec jest posłuszny wymaganiom grzyba, nierzadko opuszcza swą grupę i środowisko i udaje się w miejsce, gdzie ostatecznie dokonuje żywota, a zarodniki mogą się z niego wysypać.

To baza fabuły gry i filmu "The Last of Us", który robił sporą karierę na HBO. Tam grzyby atakują ludzi, a nie bezkręgowce, zatem stają się przyczyną panświatowej apokalipsy niszczącej ludzkość.

Ewolucja pasożytniczych grzybów entomopatogenicznych nie doprowadziła jednak nigdy do ataków na organizmy większe niż bezkręgowce z mikroświata. A jest to ewolucja bardzo długa, czego dowodzi bursztyn z Birmy.

To jeden z tzw. bursztynów kachinskich, czyli pochodzących z doliny Hukawnd w Birmie (Mjanmie). Ma on wiele różnych nazw, ale najczęściej zwany jest Birmitem albo bursztynem z Kachin. Dzięki takim znaleziskom Birma słynie z bursztynów, nie mniej niż wybrzeża bałtyckie,

Zawarte tutaj grzyby opisano jako gatunki Paleoophiocordyceps gerontoformicae i Paleoophiocordyceps ironomyiae. Te grzyby są wyłącznie kopalne, ale przypominają współczesne pasożytniczy rodzaj Ophiocordyceps. Do tej pory mieliśmy tylko jeden dowód na istnienie takich pasożytów w mezozoiku, dzięki znaleziskom także z Birmy z 2008 roku (tam grzyb atakował jakiegoś pluskwiaka podobnego do czerwa). Te grzyby są starsze, sprzed 99 milionów lat.

Dwa grzyby tych gatunków znaleziono w birmańskiej skamieniałej żywicy podczas ataku na poczwarkę mrówki oraz muchę. Jest to o tyle interesujące, że właśnie wtedy, w epoce kredy dokonywała się jedna z największych zmian w dziejach życia na Ziemi. Nie wśród dinozaurów, ale właśnie w mikroświecie.

Powstawały rośliny kwiatowe i w związku z tym pojawiali się zapylacze tych kwiatów tacy jak motyle czy pszczoły. Birmański bursztyn pozwala prześledzić ewolucję grzyba, który dotąd atakował inne bezkręgowce, ale wraz z pojawieniem się motyli i błonkówek podobnych do pszczół i os przeniósł swe zainteresowanie na nie. Zaczął ewoluować i atakować nowe owady.

To świetnie pokazuje jak tkała się siatka zależności nowego życia, opartego na zmianach w ekosystemie, gdzie jedna modyfikacja pociągała za sobą kolejne.

Dwa bezcenne kawałki żywicy są teraz w kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie jako dowód na to, że pasożytnicze grzyby takie jak maczużniki potrafią się zmieniać i przeskakiwać na nowe gatunki.