Historyczny moment? ONZ pracuje nad "plastikowym traktatem"
Magdalena Mateja-Furmanik
Nowa rezolucja Organizacji Narodów Zjednoczonych zatytułowana "Położyć kres zanieczyszczeniu plastikiem: w kierunku opracowania prawnie wiążącego instrumentu", ustanowiła Międzyrządowy Komitet Negocjacyjny, który opracuje szczegółową treść nowego traktatu dotyczącego zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi. Prace nad nim mają potrwać do końca 2024 roku. Nie jest pewne, czy Komitet opracuje globalnie obowiązujące przepisy czy wyłącznie wytyczy pewne cele.
Rozwiązanie problemu na skalę światową
Szybko rosnące poziomy zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi stanowią poważny problem w skali globalnej, wpływając negatywnie na środowiskowy, społeczny i gospodarczy wymiar zrównoważonego rozwoju. Większość plastiku w morzach pochodzi z lądu. Jego źródłem są spływy miejskie i burzowe, kanalizacja, odpady pozostałe po osobach odwiedzających plaże, nieodpowiednie usuwanie i zarządzanie odpadami, działalność przemysłowa, budownictwo i nielegalne wysypiska.
Główne oceaniczne źródła zanieczyszczenia plastikiem to przemysł rybacki, działalność żeglarska i akwakultura.
IUCN z zadowoleniem przyjmuje rezolucję
Przez prawie dekadę Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) pracowała nad problemem zanieczyszczenia plastikiem mórz. Z zadowoleniem przyjęła krok w kierunku opracowania międzynarodowego, prawnie wiążącego instrumentu dotyczącego zanieczyszczenia plastikiem, poczyniony przez głowy państw, ministrów środowiska i innych przedstawicieli 175 krajów.
Niektórym delegatom pociekły łzy wzruszenia.
Wytyczne nowego traktatu
Państwa członkowskie ONZ zdecydowały, że przy tworzeniu nowego traktatu należy wziąć pod uwagę szereg elementów.
Przede wszystkim należy sformułować konkretne zobowiązania dotyczące reformy tworzyw sztucznych w całym cyklu ich trwania. Oznacza to zmianę projektowania produktów, konsumpcji i gospodarki odpadami.
Równie ważne jest opracowanie mechanizmu dostarczania istotnych informacji naukowych i ocen oraz znalezienie źródła wsparcia finansowego dla realizacji traktatu.
ONZ opracuje również system oceny postępów we wdrażaniu traktatu w postaci sprawozdań dotyczących zapobiegania, zmniejszania i eliminacji zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi.
Rezolucja uznaje, że zanieczyszczenie tworzywami sztucznymi stanowi zagrożenie dla wszystkich środowisk i stwarza ryzyko dla zdrowia ludzkiego, a także, co bardzo ważne, uznaje rolę sektora prywatnego i wszystkich zainteresowanych stron w opracowywaniu i wdrażaniu traktatu oraz podkreśla, że problem powinien zostać rozwiązany za pomocą środków stosowanych w całym cyklu życia tworzyw sztucznych, od wydobycia surowców do spuścizny po zanieczyszczeniu tworzywami sztucznymi.
Dofinansowanie na realizację postanowień traktatu
Państwa otrzymają pomoc w realizacji postanowień traktatu. By zoptymalizować jego wykonanie, uwzględniono mechanizm kierowania do państw środków finansowych.
Może to umożliwić krajom wdrożenie systemów zarządzania odpadami z tworzyw sztucznych w całym cyklu życia poprzez poprawę zbierania odpadów, budowę zakładów recyklingu lub wyeliminowanie otwartego spalania tworzyw sztucznych.
Warto wspomnieć, że dofinansowanie nie będzie kosztem ale inwestycją. Zanieczyszczenie plastikiem jest dużym obciążeniem finansowym dla światowych gospodarek, więc rozwiązanie tego problemu po prostu się opłaca.
Mniej i lepiej
Plastikowy traktat ma dwa główne cele.
Pierwszym jest minimalizacja produkcji i konsumpcji tworzyw sztucznych z tworzyw pierwotnych.
Drugi to promocja zrównoważonej produkcji i konsumpcji tworzyw sztucznych, w tym m.in. projektowania produktów oraz przyjaznej dla środowiska gospodarki odpadami. Na plan pierwszy wysuwa się konieczność efektywnego wykorzystania zasobów i przejście na gospodarkę cyrkularną. Dużą rolę odgrywa wdrożenie takich narzędzi regulacyjnych jak Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta, która ma realizować zasadę "zanieczyszczający płaci".
