Głębokie zapadliska i osuwiska. Kopalniana przeszłość nie daje o sobie zapomnieć
Zjawiska zwane zapadliskami i osunięcia się ziemi występują zwłaszcza tam, gdzie niegdyś był wydobywany węgiel. Ze względu na sposoby jego pozyskiwania w wielu miejscach Polski może dojść i już dochodzi do niebezpiecznych wydarzeń.
Kopalniana przeszłość
W drugiej połowie września w Trzebini nieopodal byłej kopalni Siersza nie pierwszy raz osunęła się ziemia. Tym razem lej głęboki na 40 m pochłonął kilkadziesiąt mogił. Dla mieszkańców Trzebini to jedno ze zdarzeń, jakie jest spowodowane występowaniem zapadlisk.
Kopalnia Siersza działała od drugiej połowy XIX wieku, a wydobycie węgla miało wiele wspólnego z aktualnymi osuwiskami ziemi. Prof. dr hab. inż. Marek Cała mówi, że charakterystyczny dla kopalni był sposób wydobywania węgla (w obudowie drewnianej). Z początku bardzo płytka eksploatacja sięgała 20-25 metrów. Wiele byłych kopalń stosowało tę formę i na większości z tych terenów, istnieje dziś prawdopodobieństwo występowania zapadlisk.
Pod ziemią po wydobyciu pozostały puste przestrzenie, które dzisiaj prowadzą do wielu niebezpiecznych zjawisk. Pękają ściany budynków, tworzą się osuwiska, a grunt obniża się nawet o kilka centymetrów w ciągu miesiąca. Łącznie w 2022 r. w Trzebini wystąpiło już 10 zapadlisk.
Prokuratura Rejonowa w Chrzanowie wszczęła śledztwo w sprawie wrześniowych wydarzeń. Sprawa prowadzona jest pod kątem stworzenia zagrożenia mienia wielkich rozmiarów. Grozi za to nawet 10 lat więzienia.
Czy można przewidzieć, gdzie zapadliska powstaną?
Wojciech Jaros ze Spółki Restrukturyzacji Kopalń mówi, że 9 zapadlisk z Trzebini przebiegało dotychczas powoli. Ostatni przypadek było dużo niebezpieczniejszy, ponieważ ziemia zapadła się nagle, tworząc zjawisko implozji. Jest to zjawisko przeciwne do eksplozji ze względu na kierunek wybuchu i powoduje m.in. zapadanie się ziemi. Dr Marcin Wódka z Państwowego Instytutu Geologicznego mówi, że deformacje terenów spowodowane działalnością kopalń węglowych, są zjawiskiem charakterystycznym dla wielu regionów Polski, nie tylko Śląska.
Mapa zapadlisk w Polsce
Górnośląski System Informacji o Zagrożeniach Powierzchni na Terenach Zlikwidowanych Kopalń informuje w formie mapy o zagrożeniach, wynikających z wydobycia węgla w przeszłości. Instytut Badawczy publikuje też informacje na temat byłych obiektów wydobywczych. W kwestii Sierszy dowiadujemy się, że "W części centralnej OG w przeszłości powstawały liczne deformacje nieciągłe powierzchnizwiązane z płytką eksploatacją węgla w formie zapadlisk i lejów wywołane reaktywacjąstarych płytkich zrobów". Dane to potwierdzają, że powstawanie zapadlisk jest na tym terenie aktualnym zagrożeniem.
Z danych GIG dowiadujemy się np., że zagrożenia zapadliskowe w rejoniebyłej kopalni "Gliwice" nie występują. Natomiast zagrożenie istnieje na terenach płytkiej eksploatacji wielu kopalń, m.in. KWK Grodziec, KWK Jan Kanty w Jaworznie, KWK Jaworzno, KWK Katowice, KWK Miechowicie (Bytom), KWK Paryż,
