Szałwia
Aktualizacja
Szałwia (Salvia) to rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych obejmujący ponad 900 gatunków występujących na całym świecie. Jest znana ze swoich aromatycznych liści, które są często używane w kuchni, medycynie i jako rośliny ozdobne. Najbardziej znanym gatunkiem szałwii jest szałwia lekarska (Salvia officinalis).
Szałwia - najważniejsze informacje
Rodzaj:
szałwia
Rodzina:
jasnotowate
Rząd:
jasnotowce
Gromada:
rośliny naczyniowe
Królestwo:
rośliny
Rośliny z rodzaju szałwia rosną naturalnie na całym świecie. Ich obecności nie stwierdza się jedynie na obszarach klimatu polarnego. Największe zróżnicowanie gatunków notuje się w Ameryce Północnej i Ameryce Południowej oraz w Azji, nieco mniejsze w Europie.
Najmniejsza różnorodność gatunkowa szałwii występuje w Australii, gdzie dziko rośnie zaledwie jeden gatunek.
Jak wygląda szałwia?
Szałwie to rośliny zielne oraz półkrzewy dorastające do wysokości 3 m. Ich pędy są pokryte włoskami.
- Liście szałwii: zimozielone lub opadające na jesień, ułożone naprzeciwlegle. Blaszka pojedyncza, ząbkowana lub klapowana.
- Kwiaty szałwii: grzbieciste, wyrastają w okółkach tworzących kłosokształtny lub wiechowaty kwiatostan złożony. Są wsparte podsadkami (odpadającymi i niepozornymi, kolczastymi lub okazałymi i barwnymi). U niektórych gatunków stwierdza się też obecność przysadek. Korona jest mocno grzbiecista w kolorze białym, żółtym, niebieskim, czerwonym lub fioletowym. Kielich zrosłodziałkowy, dwuwargowy. Jego dolna część jest walcowata lub dzwonkowata. Dwa pręciki mają pojedynczy pylnik. Zalążnia jest dwukomorowa z parą zalążków w każdej z komór.
- Owoce: rozłupnie rozpadające się na cztery rozłupki.
Popularne odmiany szałwii
Do popularnych w uprawie odmian szałwii zaliczają się:
- szałwia błyszcząca Gogo Scarlet — roślina sezonowa z czerwonymi kwiatami osiągająca wysokość do 80 cm. Kwitnie od maja do przymrozków;
- szałwia drobnolistna Hot lips — roślina pnąca dość odporna na niskie temperatury. Cechuje się drobnymi, zielonymi liśćmi i kwiatami w odcieniach bieli i czerwieni;
- szałwia ananasowa Golden Delicious — roślina o rozłożystym pokroju osiągająca wysokość ok. 100 cm. Charakteryzuje się złoto-żółtymi liśćmi;
- szałwia lekarska Tricolor — krzewinka dorastająca do 30-60 cm wysokości. Ma liście w kolorze białym, różowym i zielonym;
- szałwia lekarska Aurea — roślina osiągająca wysokość 30-60 cm o eliptycznych zielonych liściach z żółtym obrzeżem;
- szałwia lekarska Icerina — wieloletni półkrzew cechujący się żółto-zielonymi liśćmi o intensywnym zapachu i fioletowymi kwiatami. Osiąga wysokość ok. 50 cm.
Zagrożenie dla szałwii stanowią:
- szara pleśń — choroba objawiająca się szarym meszkiem na liściach i łodygach;
- mączniak rzekomy — choroba powodująca biały lub szary nalot na liściach;
- ślimaki — podgryzają rośliny, przyczyniając się do pogorszenia ich kondycji;
- mszyce — szkodniki, o ich obecności świadczą uschnięte liście i czarny pyłek na roślinie;
- nicienie — organizmy powodujące żółknięcie i brązowienie liści.
Ciekawostki o szałwii
- Szałwię stosowano w tradycyjnej medycynie jako naturalny środek wspomagający pracę organizmu przy zapaleniu problemach trawiennych, zapaleniu oskrzeli, kaszlu i anginie. Preparaty na bazie szałwii podawano również kobietom zmagającym się z nadmierną laktacją oraz osobom cierpiącym na depresję.
- Surowcem farmaceutycznym szałwii lekarskiej są wysuszone liście i ulistnione szczyty pędów. Z rośliny pozyskuje się też olejek eteryczny nazywany potocznie olejkiem dalmatyńskim.
- Olejek dalmatyński z szałwii lekarskiej stosowano jako naturalny środek przeciwskurczowy, wiatropędny i ściągający.
- Szałwia lekarska zawiera olejek eteryczny, a także przeciwutleniacze — garbniki katechinowe, triterpeny i flawonoidy.
- Szałwia lekarska wykazuje właściwości przeciwzapalne, odkażające i ściągające.
- Napary z szałwii lekarskiej wykorzystuje się do płukania jamy ustnej.
- Szałwia hiszpańska, potocznie określana jako chia, była uprawiana już ok. 3,5 tys. lat p.n.e. na obszarze dzisiejszej Gwatemali i Meksyku. Jej nasiona stanowią wartościowy element diety. Dostarczają do organizmu białko, błonnik pokarmowy, kwasy tłuszczowe, witaminy, minerały i przeciwutleniacze.
- Szałwię lekarską stosuje się jako dodatek do potraw słodkich i wytrawnych. Rośliną wzbogaca się smak zup, ryb, sosów czy kanapek. Można ją dodać również do deseru czy lemoniady.
