Świstak

Świstaki to rodzaj ssaków, które zamieszkują Amerykę Północną, Azję i Europę. Zwierzęta żyją także w Polsce. Rodzimym gatunkiem świstaka jest świstak tatrzański.

To zwierzęta występujące zarówno na nizinach, jak i w wysokich górach. W Polsce spotyka się je w Tatrach. Szczególnie lubią przebywać na południowo-zachodnich zboczach gór, gdzie mogą wygrzewać się na słońcu. Zamieszkują tereny na wysokości od 1500 do 2300 m n.p.m., a przede wszystkim piętra górskie usytuowane 1800 m n.p.m. Można podziwiać je, kiedy stojąc na głazach, obserwują otoczenie. 

To „rodzinne” zwierzęta. Żyją w koloniach lub w rodzinach, na które składają się rodzice oraz dwa najmłodsze mioty potomstwa. Mimo tego samice muszą dzielić się partnerami, gdyż samce świstaków są najczęściej poligamistami. Każda rodzina ma swoje terytorium, którego powierzchnia może wynosić od 2 do 20 000 m2.

Cykl życiowy świstaków składa się z dwóch części – fazy zimowej i fazy aktywności. Zwierzęta te zapadają w sen już na początku jesieni, kiedy wokół jest mniej pokarmu, dni są krótsze, a temperatury niższe. Budzą się do letniej aktywności na przełomie kwietnia i maja – wtedy zaczyna się ich sezon rozrodczy.

Świstaki żyją w norach. Zimą ukrywają się w ich najgłębszych komorach. Natomiast wiosną i latem korzystają z nor przejściowych – krótkich i ślepych korytarzy.

Podczas letniej aktywności samce i samice kopulują ze sobą na powierzchni ziemi i w swoich podziemnych schronieniach. Ciąża u świstaków trwa od ok. 32 do 34 dni i kończy się przyjściem na świat od 1 do 6 młodych.  Potomstwo przez 8 tygodni po urodzeniu jest karmione mlekiem matki. Następnie przyjmują pokarm stały. 

Latem świstaki migrują, szukają nowych siedzib oraz zbierają zapasy na zimę. To zwierzęta roślinożerne. Jedzą pędy, bulwy, korzenie i inne części roślin. Szczególnie duży apetyt mają jesienią, kiedy muszą zgromadzić w organizmie zapasy tłuszczu na zimę.

Długość ciała świstaka może wynosić od 36 do 75 cm. Dochodzi do tego jeszcze ogon mający od 10 do 25 cm. W zależności od gatunku i od samego osobnika sierść zwierzęcia może być ciemnoszara, jasnobrązowa, ruda lub czarnobrązowa. Futro świstaków jest krótkie, szorstkie i grube. 

W czasie fazy aktywności letniej, po pewnym czasie od przebudzenia ze snu zimowego ciało zwierzęcia składa się w dużej części z tkanki tłuszczowej. To jego zapasy na okres zimy, gdy nie ma dostępu do jedzenia. Po wybudzeniu się ze snu zimowego świstak tatrzański może ważyć zaledwie ok. 3 kg. Natomiast po lecie masa jego ciała bywa nawet dwukrotnie większa.

Świstaki mają krótkie kończyny zakończone silnymi stopami z ostrymi pazurami, które umożliwiają im kopanie w ziemi. Krótkie są również ich uszy. Na pyszczkach tych zwierząt znajdują się wibrysy (włosy czuciowe).

Zgodnie ze wskazaniami Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody żyjące w Polsce świstaki tatrzańskie są silnie zagrożone wyginięciem. Zwierzęta te są rzadkie i podlegają ścisłej ochronie. Zgodnie z szacunkami TPN dziś w polskich Tatrach żyje maksymalnie 200 osobników należących do tego gatunku.

Świstakom zagrażają ich naturalni wrogowie, czyli rysie, wilki, jastrzębie, gronostaje i kuny leśne. Jednak tak mała liczba tych zwierząt w Polsce to efekt wieloletnich polowań na zwierzęta. Były one cennym łupem dla myśliwych, gdyż ich sadłu przypisywano właściwości lecznicze. 

Wykorzystywano także ich skórki oraz mięso, które uważano za rarytas. 

Obecnie ich populacja kurczy się ze względu na nadmierny ruch 

turystyczny, ocieplenie klimatu i kłusownictwo.