Pszenica
Pszenica (Triticum) to jedno z najważniejszych zbóż na świecie, uprawiane na szeroką skalę w różnych klimatach. Jest podstawowym składnikiem diety miliardów ludzi i stanowi główne źródło węglowodanów w diecie. Pszenica jest rośliną jednoroczną z rodziny wiechlinowatych. Istnieje wiele gatunków pszenicy, z których najważniejszy to pszenica zwyczajna (Triticum aestivum).
Pszenica - najważniejsze informacje
Pszenica to rodzaj roślin jednoliściennych z rodziny wiechlinowatych obejmujący zarówno gatunki uprawne, jak i dziko rosnące. Plantacje tego zboża występują na całym świecie. Jego największymi producentami są Chiny, Indie, Stany Zjednoczone i Rosja.
Pszenica wymaga dość dobrych gleb i długiego okresu wegetacyjnego. W Polsce uprawy koncentrują się na Nizinie Śląskiej, Nizinie Szczecińskiej i Wyżynie Lubelskiej oraz na Żuławach Wiślanych i Kujawach.
Jak wygląda pszenica?
Gatunki pszenicy dzielą się na właściwe (wymłacające się) i orkiszowe (niewymłacające się). Te pierwsze są częściej spotykane w uprawie, bo umożliwiają pozyskanie nagiego ziarniaka po omłocie, a nie całego kłoska (jak ma to miejsce przy pszenicy orkiszowej).
Pszenica zalicza się do zbóż właściwych. Jest rośliną jednoroczną jarą lub ozimą. Osiąga wysokość do ok. 110 cm, przy czym odmiany wysiewane wiosną są niższe, od tych wysiewanych jesienią.
Źdźbło pszenicy jest gładkie, wyprostowane i podzielone węzłami. Pod koniec okresu wegetacyjnego ma barwę od kremowej do złocistożółtej. Pochwy liściowe mocno trzymają się międzywęźli, dzięki czemu wzmacniają źdźbło. Kłos stanowi kwiatostan pszenicy. Może mieć różny kształt, zbitość i długość w zależności od gatunku. Najczęściej kształtem przypomina walec. Ziarniak (owoc suchy niepękający) może być czerwony, brunatnoczerwony, biały lub jasnożółty.
Popularne odmiany pszenicy
Do powszechnie występujących w Polsce gatunków pszenicy zaliczają się:
- pszenica płaskurka — pochodzi z rejonu Żyznego Półksiężyca i obecnie występuje naturalnie na obszarze Azji Mniejszej. Jest uprawiana na całym świecie w celach spożywczych. Służy np. do wytwarzania mąki, która dzięki dużej zawartości błonnika doskonale sprawdza się w produkcji makaronu;
- pszenica orkisz — to jednoroczna roślina osiągająca wysokość od 60 do 170 cm. Kiedyś powszechnie uprawiana, dziś znacznie rzadziej. Czasem pojawia się na plantacjach ekologicznych. Ziarna orkiszu stanowią cenne źródło białka, witamin, mikroelementów i błonnika;
- pszenica samopsza — to roślina będąca przodkiem pszenicy zwyczajnej. Rośnie dziko na Kaukazie, Bałkanach i Krymie oraz w Iranie i Afganistanie;
- pszenica zwyczajna — to jednoroczna lub dwuroczna roślina o wąskim kłosie osiągająca wysokość do 150 cm. Jest najczęściej uprawianym zbożem na świecie. Z ziaren pszenicy zwyczajnej produkuje się m.in. kaszę manną, płatki śniadaniowe czy mąkę, którą następnie wykorzystuje się do wytwarzania pieczywa i makaronów.
Największe zagrożenie dla pszenicy stanowią chwasty i choroby takie jak mączniak prawdziwy, pleśń śniegowa, rdza żółta czy fuzarioza liści. Za szczególnie niebezpieczne dla upraw uznaje się też szkodniki — mszyce, skoczek sześciorek, wciornastki, pędraki czy żółwinek zbożowy.
Ile pszenicy produkuje Polska? Ciekawostki
- Pierwsze uprawy pszenicy pojawiły się ok. 9 tys. lat p.n.e. w obszarze Żyznego Półksiężyca ciągnącego się od Egiptu do Mezopotamii.
- Kłosy pszenicy były atrybutem Demeter — greckiej bogini płodności ziemi, zbóż i rolnictwa.
- Pszenicę płaskurkę, pszenicę zwyczajną i pszenicę twardą udomowiono w czasach biblijnych. Ich uprawą zajmowano się m.in. w starożytnym Egipcie i Izraelu.
- Zbiory pszenicy w czasach biblijnych symbolizowały bożą łaskę, błogosławieństwo i życie w dostatku. W Egipcie wiązano je ściśle z Ozyrysem — bogiem rolnictwa, którego wrzucono do Nilu, po czym zmartwychwstał, podobnie jak plony pszenicy na żyznych obszarach wzdłuż rzeki.
- Pszenica jest najczęściej uprawianym zbożem na świecie.
- Uprawy pszenicy w Polsce zajmują ok. 2,3 mln ha.
- Aż 79% ziarna pszenicy twardej stanowią węglowodany. W jego składzie znajduje się również białko, błonnik, tłuszcze i substancje mineralne.
- Ziarna pszenicy orkisz po obróbce mogą stanowić dodatek do sałatek.
