Melisa
Melisa to wieloletnia roślina z rodziny jasnotowatych, znana również jako melisa lekarska lub cytrynowe ziele. Charakteryzuje się przyjemnym, cytrynowym zapachem i jest powszechnie uprawiana w ogródkach ziołowych. Melisa ma szerokie zastosowanie w medycynie naturalnej i kulinariach. Wykorzystuje się ją głównie ze względu na jej właściwości uspokajające, łagodzące stres i poprawiające nastrój. Jest również używana do łagodzenia problemów trawiennych oraz jako środek przeciwwirusowy i przeciwbakteryjny. Liście melisy można stosować świeże lub suszone, przygotowując z nich napary, herbatki, a także dodając do potraw jako przyprawę.
Melisa - najważniejsze informacje
Melisa obejmuje gatunki występujące na terenie Azji Środkowej, Azji Zachodniej, Południowej Europy i Północnej Afryki. Rośliny te pochodzą z obszarów położonych w obszarze klimatu śródziemnomorskiego, jednak przystosowały się również do warunków panujących w strefie umiarkowanej.
Najlepiej rosną na glebie żyznej (np. czarnoziemy, rędziny, mady), odpowiednio wilgotnej, obojętnej lub lekko zasadowej i bogatej w wapń. Cechują się umiarkowaną odpornością na niskie temperatury.
Jak wygląda melisa?
Do rodzaju melisa zaliczają się byliny dorastające do 150 cm wysokości.
- Łodyga: czworokątna (co jest typowe dla przedstawicieli rodziny jasnowatych), bogato ulistniona, wiotka i rozgałęziona.
- Liście melisy: jasnozielone, krótkoogonkowe, aromatyczne, o kształcie owalnym. Blaszka mocno pomarszczona, na końcowym odcinku karbowana. Pary liści ułożone w poszczególnych węzłach prostopadle względem siebie.
- Kwiaty melisy: skupione w pozorne okółki liściowe (nibyokółki) zebrane w szczytowej części pędu. Kielich składa się z rurki, zewnętrznego rąbka i gardzieli. Działki kielicha zrośnięte ze sobą na całej długości lub częściowo. Korona kielicha jasnożółta, jasnoróżowa lub biała. U nasady znajdują się zrośnięte płatki tworzące wygiętą rurkę rozszerzającą się w stronę gardzieli. Cztery pręciki, nie wychodzą poza rurkę korony. Zalążnia dwukomorowa z 4 zalążkami, składa się z dwóch owocolistków.
- Owoce: czterodzielne rozłupnie rozpadające się na 4 jednonasienne rozłupki.
Popularne odmiany melisy
Rodzaj melisa obejmuje cztery gatunki: Melissa axillaris, Melissa flava, Melissa yunnanensis i Melissa officinalis. Najbardziej popularny jest ostatni z wymienionych, tzw. melisa lekarska.
Bylina ta osiąga wysokość od 30 do 100 cm. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Rośnie dziko w Afryce Północnej, Europie Południowej i w Azji. Ponadto jest uprawiana na całym globie, także w Polsce. Preferuje wilgotne gleby oraz nasłonecznione lub lekko zacienione stanowiska. Znajduje zastosowanie w branży spożywczej, farmaceutycznej i kosmetycznej.
Do popularnych odmian melisy lekarskiej zaliczają się:
- Aurea — cechuje się liśćmi o lekko żółtym zabarwieniu;
- Aureovariegata — wyróżnia się liśćmi z żółtymi obrzeżami;
- Variegata — charakteryzuje się biało obrzeżonymi liśćmi;
- Zitronella — ma bardzo silny, cytrusowy aromat.
Ciekawostki o melisie
- Łacińska nazwa rodzaju „melissa” pochodzi od greckiego określenia „mélissa”, czyli „pszczoły”. Dlaczego? Otóż rośliny te wydzielają dużo nektaru, a także terpenoidów — substancji niezwykle atrakcyjnych dla pszczół.
- Uznaje się, że melisę lekarską sprowadzili na terytorium Polski włoscy zakonnicy.
- Melisa lekarska przez lata stosowania w tradycyjnej medycynie ludowej zyskała wiele potocznych nazw. Określano ją m.in. jako pszczelnik, rojownik, matecznik czy cytrynowe ziele.
- Swój charakterystyczny, silnie cytrynowy i orzeźwiający zapach melisa zawdzięcza olejkowi eterycznemu skumulowanemu głównie w liściach.
- Surowcem zielarskim melisy są liście. Dostarczają one olejki eteryczne (m.in. cytral, cytronelal, geraniol) garbniki, flawonoidy, kwasy fenolowe, karotenoidy i składniki mineralne. Wykazują właściwości uspokajające i łagodzące stany lękowe. Ich stosowanie zaleca się osobom cierpiącym na bezsenność, nerwicę czy depresję.
- Melisa lekarska jest wykorzystywana w branży spożywczej m.in. do produkcji likierów. Świeże liście roślin dodaje się też do sałatek, aby nadać im orzeźwiający i lekko cytrynowy posmak.
- Wyciąg z melisy lekarskiej to częsty składnik kosmetyków o właściwościach ściągających, przeciwbakteryjnych, przeciwzapalnych i antyoksydacyjnych. Ekstrakt z Melissa officinalis stosuje się również w preparatach przeznaczonych do mycia cery tłustej i włosów skłonnych do przetłuszczania.
- Melisę można rozmnażać na dwa sposoby — z nasion wysiewanych do doniczek lub z użyciem sadzonek zielnych.
